Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ўзбекистон республикаси қишлоқ ва сув хўжалиги

Истеъмол қиймати
- товарнинг инсонларнинг бирон бир эҳтиёжини 
қондира олиши хусусиятига унинг истеъмол қиймати дейилади;
Ихтисослашган бозорлар тизими
–қишлоқ хўжалиги маҳсулотлари 
бозори, иш кучи бозори, ер бозори, ишлаб чиқариш воситалари (моддий 
ресурслар) бозори, молия (капитал) бозори – бозор инфратузилмалари, 
шунингдек, хўжалик юритишнинг бозор механизмларидан иборат бўлади. 
Юқоридагилар 
бирортасининг 
мавжуд 
бўлмаслиги 
ёки 
етарли 

---

356 
ривожланмаслиги бозор муносабатлари самарадорлигини пасайтиришга олиб 
келади.
 
Иш кучи бозори
-бозор иқтисодиётида иш кучи иккита шароит таъсирида 
товарга айланади. Биринчидан, киши озод бўлиши керак ва ўз иш кучига 
мустақил эгалик қилиш имкониятига эга бўлиши керак. Иккинчидан, у ишлаб 
чиқариш воситаларидан маҳрум бўлиши керак, акс ҳолда унда иш кучини 
сотиш зарурияти бўлмайди. Қишлоқ хўжалигида бундайлар ёлланма ходимлар 
ҳисобланади. Бозорда у ўз иш кучинининг эгаси, сотувчи сифатида харидор 
билан қарама - қарши туради. Иш кучи, бошқа товарлар сингари, истеъмол 
қиймат ва қийматга эга. 
Иш кучининг истеъмол қиймати -
унинг ўз меҳнат қобилияти билан 
истеъмол қиймат ва қийматга эга бўлган янги товар яратишидир. Бошқа 
товарлардан фарқ қилиб иш кучи истеъмол жараёнида ўз қийматидан кўп 
бўлган даромад яратади. Бу ортиқча даромад қўшилган қийматнинг 
таркибидир. Иш кучининг қўшилган қиймат яратиш қобилияти пировард 
натижада товар бўлган иш кучининг истеъмол қийматидир. 
Иш кучининг қиймати
- товар сифатида иш кучининг қиймати, уни 
такрор ишлаб чиқариш учун керак бўладиган ижтимоий зарурий меҳнатнинг 
миқдори билан ўлчанади. Шунинг учун иш кучининг қиймати тирикчилик 
воситалари фондини ташкил қилади. Тирикчилик воситалари фонди ходимлар 
шахсий истеъмолининг моддий асоси сифатида намоён бўлади ва шахсий 
истеъмолга кирадиган моддий неъмат ва хизматларнинг йиғиндисини 
ифодалайди. Тирикчилик воситалари фондининг манбаи ва асосий иқтисодий 
шакли меҳнат ҳақи ҳисобланади.
Ишсизлар 
– бу, иш ва иш ҳақига эга бўлмаган, ўзига тўғри келадиган 
ишни излаш мақсадида бандлик хизматида рўйхатдан ўтган, иш изловчи ва 
топса дарров жойлашадиган меҳнатга яроқли фуқаролардир. Бу ҳақда 
Ўзбекистон республикаси “Меҳнат кодекси” нинг60 “Ишсиз деб эътироф этиш” 
моддасида шундай ёзилган: 
“Ишсизлар—ўн олти ёшдан то пенсия билан таъминланиш ҳуқуқини 
олишгача бўлган ёшдаги, ҳақ тўланадиган ишга ёки даромад келтирадиган 
машғулотга эга бўлмаган, иш қидираётган ва иш таклиф этилса, унга 
киришишга тайёр бўлган ёхуд касбга тайёрлашдан, қайта тайёрлашдан ўтишга 
ёки малакасини оширишга тайёр бўлган меҳнатга лаёқатли шахслар (бундан 
таълим муассасаларида таълим олаётганлар мустасно)”.