Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги Ўзбекистои Ресиубликаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги

ЖИСМОНИЙ ТАРБИЯ. ЧИНИҚИШ . СПОРТ
«Жисмоний машқлар билан мўътадил 
шуғулланиб борган киши ҳеч кандай 
даволашга мухтож бўлмайди».
Абу Али ибн Сино
Оргапизмни чиииктиришнинг назарий асослари
Физкультура - бу бадашш (таиани) тарбиялаш демакдир.
“Физкультура” сўзининг маъносини англашлик - бу одам организми 
“мустаҳкамлигининг захирасини” (запас прочности) сақлашликнинг 
физиологик усули (методн)дир. Бошқача қилиб айтганда инсоннинг 
етарли даражада - меъёрида ва мунтазам равишда доимо ҳаракатда 
бўлишлигидир. Шунинг учун ҳам жисмоний фаоллик (физкультуравий) -
ҳар қандай одамнинг яшаш шароитида унинг ажралмас зарурияти бўлмоги 
даркор. Акс ҳолда яшашлик “Цивилизация касалликлари” - семиришлик, 
стенокардия, инфаркт, ошқозон яраси касаллиги, атеросклероз, хафақон 
касаллиги (гипертония) ва бошқа касалликларни келтириб чиқарнб, 
оқибатда умрнинг қисқаришига сабабчи бўлади.
Жисмоний ҳаракатда бўлишлик организмдаги модцалар алмашииуви 
жараёнининг барча турларига ижобий таъсир кўрсатади.
Маълумки, мускуллар асосан оқсиллардан ташкил топган. Уларнинг 
меъёрида ва мунтазам равишда ҳаракатда бўлиши ундаги оқсиллар 
алмашинувини яхшилайди. Муҳим аминокислоталардан ташкил топган 
оқсиллар эса ҳаётнинг - яшашликнинг асоси (негизи) ҳисобланади.
Бадантарбия қилишлик натижасида ёғларнинг парчаланиши кучаяди, 
тана оғирлиги камаяди, қондаги ёгларнинг микдори ҳам яхшиланади. 
Натижада атеросклероз ва томирлар касаллигининг олди олинади. 
Шунингдек яна фойдали томони карбонсувлар алмашинуви ҳам 
яхшиланиб, мускулларнинг иимкониятли” (потенциал) қуввати ҳам 
яхшиланади.
Организмни 
чиниқтириш 
деганда унинг турли хил ташқи 
таъсуротларга совуққа, иссиққа, юқори даражадаги қуёш радиациясига 
кабиларга организмнинг секин-аста қаршилигининг орта боришлиги, 
хамда турли хил юқумли касалликлардан сақланишлигига тушунилади.
Бунда ҳаво, сув, қуёш нури ҳамда мунтазам, меёрида турли хил 
ирограммада шугулланадиган жисмоний тарбия ва сифатли, тартибли 
овқатланишликлар чиниқишликнинг асосий манбалари ҳисобланади. 
Шунингдек яна энг муҳимларидан мунтазам равишда ҳаво, сув ванналари, 
сувда сузишлик, ва булардан ташқари ҳаётда шахсий ва умумий гигиена
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

қоидаларидан тўлиқ фойдаланишлик, хоналарни тез-тез шамолатишлик ва 
унда оптимал иссикликни тартибга солиб туришлик, ҳамма вақт тартибли 
ва жисмоний машғулотлар билан шуғулланишликлар ҳам мухим 
омиллардан хисобланади.