Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги Ўзбекистои Ресиубликаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги

IV 
асрда келтирганлиги маълум. Парацелс Жанубий 
Шарқий Осиёга Ҳиндистондан 
XVII 
асрда келтирилганлиги, Оврупода 
XVI асрда қўлланилганлиги ҳақида ёзади.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Қисқа қилиб айтганда наркотик ва психотроп моддалар ҳозирги кунда 
дунёнинг барча қитъаларига тарқалган яъни «пандемия» тусини олган. 
Келиб чиқиш сабаблари жуда кўп ҳисобланиб, улар ушбу китобда 
ёритилган.
НАРКОМАНИЯНИНГ ГУРУҲЛАРГА БЎЛИНИШ И
(КЛАССИФИКАЦИЯСИ)
Наркомания сўзи кенг маънога эга бўлиб, тарихан турлича сўзлар 
билан 
талқин 
қилинган 
(наркомания 
- гиёҳвандлик, 
бангилик, 
нашавандлик, карахтлилик). Бангилик - халқ тилида аталиб келган сўз, 
банги - банги бўлиб қолишлик маъносида. Нашавандлик - наша 
ўсимлиги, наша препаратларига ўрганиб қолишлик. Гиёҳвандлик - кайф 
келтириб чиқарувчи, ўзига ўргатиб қўювчи воситалардан, масалан 
кўкнори, тамаки, наша, каноп ўсимлигининг айрим тури ва уларнинг 
препаратларини истеъмол қилишликни англатади. Карахтлик эса карахт 
бўлиб қолган, ўзини билмай қолган, наркоз ҳолатига тушишлик деган 
маънони англатади ва бундан асл маъно келиб чиқади. Наркомания эса 
«Нарко» (наркоз) ва «мания» (одам) сўзларининг йиғиндиси ҳисобланиб, 
наркоз - ҳеч нарсани сезмайдиган ҳолатни англатади.
Тарихан наркомания сўзига олимлар, руҳшунослар, шифокорлар, 
айрим 
мутахассислар, 
наркологлар 
турлича 
гуруҳларга 
(классификацияга)бўлиб келишган ва улар тегишли адабиётларда 
ёритилган.
Ҳозирги кунда халқаро қуйидагича номланади (таснифланади -
классификацияланади):
1. Седатив воситалар яъни тинчлантирувчи препаратлар - моддалар: 
опий, наркотик моддалар ва ухлатувчи воситалар (барбитуратлар).
2. Стимулловчи - рағбатлантирувчи препаратлар: эфедрин, фенамин 
ва бошқалар.
3. Психик ҳолатга (руҳиятга) таъсир этиб онгни ўзгартирувчи 
воситалар: айрим психотроп моддалар, ЛСД, кайф қилдирувчи каноп 
препаратлари (каннабиноллар) ва галлюциногенлар, 
«В2», 
«РСР».
Шунингдек наркотик таъсир қилувчи учувчи моддалар (ЛНДВ) ва 
бошқалар.
Аммо, адабиётларда ёритилиши, айрим олимлар, мутахассисларнинг 
фикрларининг 
ўзига 
хослиги 
ва 
тавсифланиши, 
токсикоманияга 
бошқачароқ урғу беришлик, ичкиликбозлик -алкоголизмни ҳамда 
чекишни наркомания гуруҳига киритмай алоҳида номланиши кабилар, 
олимларни, айниқса одамларни (халқларни) чалғитиб келмокда, десак 
янглишмаймиз. Яна масаланинг нозик томонларидан бири наркомания, 
токсикомания, алкоголизм ва чекишларга қарши курашиш ва олдини
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

олишда ўзининг сцлбий таъсирларини кўрсатиб келмокда. Бунга ҳар 
томонлама илмий амалий асослар мавжуд.
Хулоса шуки, адабиётларни таҳлил қилиб, ўзимизнинг кўп йиллик 
илмий-амалий тажрибамиз асосида ҳамда барча наркотик, психотроп ва 
бошқа 
воситаларнинг 
организмга 
таъсир 
этиш 
механизмларини 
фармоколог сифатида, илмий тушунчага эга бўлган ҳолда ва ҳаётий кўп 
йиллик кузатувлар асосида қуйидагича гуруҳларга бўлиш (таснифлаш -
классификациялаш)га харакат- жазм қилдик. Ўйлаймиз ва ишонамизки, 
ушбу фикримиз маъқул бўлади, деган умиддамиз. Яъни: