Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги Ўзбекистон Республикаси транспорт вазирлиги Тошкент давлат транспорт университети

Дифференсиални блокировкалаш автомобиллар ўтағонлигини яхшилаш учун хизмат қилади. Тезкор ғилдирак дифференсиалга киришдаги айланиш тезлигидан икки марта тез айланади, планетар редуктор хусусияти бўйича. Агар катта бўлмаган дифференсиал ичидаги ишқаланишларни инобатга олмасак, чап ва ўнг ғилдиракларидаги моментларнинг М_ч=М_ў қийматлари тенг бўлади. Ғилдираклардаги моментлар йиғиндисидан юзага келадиган тортувчи куч қаршилик кучини енга олмагани учун автомобил қўзғалмайди. Вазиятдан чиқишнинг икки варианти бор: а) шатаксираётган ғилдирак таянч юзасидаги илашишни ошириш керак (масалан, қум сепиб); б) автомобилдан тушмасдан, дифференсиалнинг ғилдиракларга берган эркинлигини чегаралаш – блокировкалаш зарур бўлади. Иккинчи ҳолат автомобилнинг ўтағонлигини оширади ва бетўхтов ҳаракатда давом этишга имкон беради. Дифференсиални блокировкаси сателлитларнинг ҳаракатига ёки дифференсиал қутиси балан бирон валнинг ўзаро мустақил айланишига қаршилик яратиш билан содир қилинади.
Автомобил яхши йўлларда эксплуатасия қилиш учун мўлжалланган бўлса, нисбатан нархи баланд бўлмаган блокировкаланиши бошқарилмайдиган дифференсиаллар қўлланилади, масалан, шаҳар шароитида, магистрал йўлларда фойдаланишдаги транспорт воситалари. Фавқулотдаги вазиятларда шатаксираётган автомобил таянч юзасига илашишни оширадиган чора кўрилади.
Оғир йўл шароитларида, харбий хизматга мўлжалланган автомобилларда қўл билан бошқариб блокировкаланадиган ёки ўзи блокировкаланадиган дифференсиаллар ўрнатилади.
Дифференсиални блокировкаси – тармоқланишдаги валларнинг эркин айланишини чегаралаш деб тушунилади. Блокировка қисман ёки тўлиқ бўлади. Дифференсиалдаги сателлитларнинг эркин айланишига қаршилик яратиш қисман блокировкалашга олиб келади. Бундай дифференсиалда ички ишқаланувчи юзалар ҳосил қилиш хисобига қаршилик яратилади. Чап ва ўнгга узатилаётган моментларнинг қийматлари фарқланади, .
Агар сателлитлар ўз ўқлари атрофида айланишини мутлоқ чегараланса, дифференсиал тўлиқ блокировкаланган бўлади. Яъни конструкцияда дифференсиал йўқдек, тормоқлардаги валлар яхлит бўлиб айланади.
Моментларнинг тақсимланиши блокировкаланиш даражасига боғлиқ. Бошқача қилиб айтганда блокировкаланиш даражаси ер билан яхши илашган ғилдиракдаги моментни илгарлаб айланаётган ғилдиракдаги моментга нисбати – блокировка коеффисиенти К_б билан белгиланади. Блокировка коеффисиентининг қиймати одатда 3-5 оралиғида бўлади.
Блокировкалаш ғилдираклараро ва ўқлараро дифференсиалларда қўлланилади. Автомобил рул бошқарувини ёмонлаштирмаслик учун, бошқариладиган етакчи ғилдираклараро дифференсиалларда блокировкалаш ишлатилмайди.