8-мавзу. Дифференсиалнинг автомат бошқарув тизими
Дифференсиал ҳаракатни икки томонга тармоқлантиради ва томонларни турли тезликда айланишларига имкон беради.
Автомобил бурилишида чап ва ўнг ғилдираклар турли тезликда айланадилар. Дифференсиал ғилдиракларини сирпанмасдан ҳар хил бурчак тезликда айланишини таъминлайди.
Дифференсиалнинг ишлаши қуйидаги мисолда намойиш этилади (8.1-расм).
Расм 3.18. Дифференсиалнинг ишлаш схемаси.
Иккита тишли рейкалар 1 ва 3 (расм 3.18, а) орасида шестерня 2 ўққа 4 эркин ўрнатилган. Агар, шестерня ўқига куч Р қўйилса, шестерня ўзи билан илашган иккала рейкани тортади. Иккала рейка бир хил масофага А силжийди (расм 3.18, б). Шестерня 2 ўз ўқи атрофида айланмайди.
Рейкалардан бирининг ҳаркатланишини секинлатилса, шестерня 2 ўқида айланади (расм 3.18, в). Натижада, чап рейкани силжиши маълум масофага В ошади. Худди шу масофага В ўнг рейкани силжиши камаяди.
Агар ўнг рейка силжимаса, шестерня 2 ўнг рейкада ғилдирайди. Шу туфайли чап рейкани силжиши ва тезлиги шестерня ўқининг силжишига нисбатан 2 мартага ошади (расм 3.18, г). Бу ҳолда чап рейкани силжиши 2А га тенгдир.
Шестерня 2 ўқи силжимаса, рейкалар қарама-қарши томонларга силжийдилар (расм 3.18, д).
Етакчи ғилдираклар орасига ўрнатилган дифференсиал худди юқорида кўрилган принсипиал схема бўйича ишлайди. Дифференсиал тузилишини соддалаштирилган схемаси 3.19-расмда кўрсатилган.
Расм 3.19. Дифференсиал тузилишини соддалаштирилган схемаси
Асосий узатманинг етакланувчи шестерняси 2 дифференсиал қутиси 5 билан қотирилган. Дифференсиал қутисида жойлашган ўқда 3 конуссимон сателлитлар 4 ва 8 эркин айланади.
Сателлитлар ярим ўқ шестернялари 7 ва 9 билан илашган. Ярим ўқ шестернялари ярим ўқларнинг 1 ва 6 ички учларига шлисли бирикма ёрдамида ўрнатилган.
Автомобил тўғри чизиқли ҳаракатланганда иккала етакчи ғилдираклари бир хил йўл босади. Дифференсиал қутиси ва иккала ярим ўқ шестернялари бир хил тезликда айланади. Сателлитлар ўз ўқи атрофида айланмайди.
Автомобил бурилишида ўнг ва чап ғилдираклар турли йўл босади. Бир ярим ўқ шестернясининг айланиши секинлашса, сателлитлар ўз ўқлари атрофида айланади. Иккинчи ярим ўқ шестернясини айланишини тезлашади. Ғилдиракларнинг бир вақтни ўзида хар хил масофали йўл босиб ўтиш имконияти таъминланади.
Расм 3.20. Конуссимон симметрик дифференсиалнинг қисмлари:
1, 9 -дифференсиал қутисининг икки ярми, 2- қутининг болти,3-шестерня таянч шайбаси 4,8-ярим ўқ шестернялари, 5-сателлитлар таянч шайбаси 6-сателлитлар 7-сателлитлар ўқи.
Тўлиқ юритмали автомобилларда ўқлараро дифференсиал қўлланилади. Ҳаракат етакчи кўприклараро тақсимланади. Ўқлараро дифференсиал тақсимлаш қутиси ёки асосий узатма юритмасида ўрнатилади.
Дифференсиаллар валларга тақсимлаётган моментнинг нисбатига қараб симметрик ва носимметрик бўлади. Симметрик дифференсиаллар доим моментни тенг бўлиб тақсимлайди (дифферсиал ички қаршиликларини инобатга олмаганда). Олди ва кетинги етакчи кўприкли автомобилларнинг ўқлараро дифференсиалларда носимметрик конструкцияларидан фойдаланилади. Мақсад, олдинги ва кетинги ўқларга тушаётган юкланиш фарқлангани учун, етакчи ғилдиракларда юкланишга пропорсионал ҳаракатлантирувчи кучларни таъминлаш.
Носимметрик дифференсиал конструкциялари турлари қуйидаги схемада келитирилган
Расм 3.21. Носимметрик дифференсиал конструкцияси схемалари
Дифференсиални блокировкалаш
Дифференсиалнинг вазифаси у орқали узатилаётган валларнинг айланишига эркинлик яратишдир. Бироқ бу эркинликнинг камчилиги бор. Бирон ғилдирак ер билан яхши илашмаган ҳолатда, қаршилик кучини енгиб автомобилнинг ҳаракатланишига тортувчи куч етмаслиги мумкин. Силлиқ юзадаги ғилдирак тезкор айланади – шатаксирайди, иккинчи тарафдаги ер билан етарлича илашиб турган ғилдирак айланмайди.
Do'stlaringiz bilan baham: |