18
Кучланишлар носиметрияси – асосий ва
тескари кучланишлар нисбати
қуйидагича бўлади:
ф
ф
н
К
1
2
100
,
(2.2)
бунда:
%
5
н
К
Юқорида кўрсатилган катталиклардан асосий сифат кўрсаткичи бўлиб
кучланишнинг оғиши ҳисобланади, чунки бу катталик қишлоқ хўжалиги
шароитида кўпчилик ҳолатларда меъёрий қийматларига тўғри келмайди.
Кучланиш ўзгаришининг электр энергия сифат кўрсаткичларига
таъсири унинг миқдорига ўзгариш томонига (+, –), давомийлигига ва электр
истеъмолчи турига боғлиқ бўлади. Айниқса электр ёритиш воситалари
кучланишнинг ўзгаришига сезгир бўлади. Лампаларнинг ёруғлик оқими – F
ва хизмат муддати – D кучланишнинг оғиши билан қуйидагича боғланган:
н
F
F
;
н
D
D
(2.3)
бу ерда
5
,
1
;
5
,
1
6
,
3
,
14
.
.
.
лл
лл
л
r
л
r
лампа кўрсаткичлари кучланишнинг ортиши
айниқса чуғланма лампалар учун хавфли, масалан
%
100
U
н
U
бўлса лампа
хизмат муддати 5 марта камаяди, ёки
%
115
U
н
U
да
с
D
л
r
90
.
.
ни ташкил
қилади.
Бу ҳолатларда кучланишни ростловчи воситалар қўлланилади.
Электр қиздириш воситалари ҳам кучланиш оғишига сезгир бўлади,
яъни уларнинг қуввати кучланиш квадратига пропорционал бўлди.
Худди
лампалардагидек электр қиздириш воситаларида кучланишнинг ошиши
хизмат муддатини камайтиради, кучланишнинг пасайиши эса иш унумини
камайтиради.
Электр моторларнинг барча кўрсаткичлари тармоқ кучланишига боғлиқ
бўлади. Айниқса асинхрон моторнинг айлантириш моментига кучланиш
ўзгариши салбий таъсир курсатади. Мотор бу ҳолда кўпроқ қизийди ва
хизмат муддати камаяди. Масалан
%
10
U
бўлганда
айлантирувчи момент
19%га пасаяди. Айниқса кучланишнинг пасайиши моторни ишга тушириш
режимларини қийинлаштиради, ёки ишлаб турган моторни тўхтаб қолишига
олиб келади. Кучланишнинг пасайиши етарли даражада бўлса, электр мотор
ишга туша олишига текшириб кўрилади. Кучланишнинг ўзгариши электр
мотор токини ва ундаги қувват йўқолишини ўзгаришига олиб келади. Салт
ишлаш токининг актив ташкил этувчиси
)
(
oa
I
кучланишга тескари реактив
ташкил
этувчиси
)
(
or
I
эса тўғри пропорционал ўзгаради, натижавий ток эса
иккала ҳолатда ҳам (
U
ва
U
) ортади, токнинг энг кам қиймати номинал
кучланишда бўлади. Электр моторлар учун одатда
%
10
U
деб
белгиланган. Паст ёки юқори кучланишда мотор қизиб ишлайди ва унинг
изоляцияси тез эскиради, хизмат муддати камаяди.
Электр мотор
19
изоляциясининг хизмат муддати кучланиш билан қуйидагича боғланган.
2
2
U
D
D
н
х
, β-юкланиш коэффициенти.
Кучланиш носимметрияси электр моторларда тескари
2
U
, тўғри
1
U
ва
нейтрал
0
U
кучланишларни юзага келтиради. Фазаларда турлича
кучланишлар бўлади ва уларнинг қизишига олиб келади. Буларнинг олдини
олиш учун, одатда сифатсиз кучланиш бўлганда, электр моторлар
юкланишини 5-10% га камайтирилади.
Қишлоқ хўжалиги электр ускуналари техник эксплуатациясининг ўзига
хос томонлари уларнинг фойдаланиш шароитларини оғирлигидан
келиб
чиқади. Бу ерда техник тадбирлар ўз вақтида, барча омилларни ҳисобга олган
ҳолда ўтказилиши керак. Лекин электрохўжалик хизмат ходимларининг
етарли малакага эга бўлмаганлиги, эҳтиёт қисмлар етишмаслиги, зарур
диагностика, текшириш-синов асбобларни етарли эмаслиги,
транспорт ва
йўлларнинг носозликлари бу тадбирларни юқори техник савияда ўтказиш
имкониятини чегаралайди.
Do'stlaringiz bilan baham: