|
Электрон ўқув нашрлари мослашувчанлиги.
Электрон ўқув нашрлар
яратиш жараѐни масофавий таълим борасида ОЎЮлар фаолиятининг етакчи
йўналишига айланиб бормоқда. Анъанавий ўқув жараѐнида билимни
бошқарувчи вазифасини ўқитувчи бажарса, масофавий таълимда талабанинг
ўзи бажаради. Бундай талабларга жавоб берадиган электрон ўқув нашрларини
(ЭЎН) яратиш мураккаб дидактик талабларни ўз ичига олади, лекин ҳозирги
замонавий ахборот технологиялари бу муаммони ҳал қилишда кенг
имкониятлар яратиб беради. Бунда қуйидаги талабларга эътибор қаратиш
лозим:
курснинг бўлимлар бирлигида намойиш қилиниши;
мундарижа бўлимларига тўлиқ рухсат этилиши;
турли кўринишдаги маълумотлардан фойдаланиш;
ўқув материалининг ўрганувчи хусусиятлари юзасидан
мослашувчанлиги.
ЭЎНни яратишда турли даражадаги ўрганувчилар учун индивидуал
таълим хусусиятларини ҳисобга олиш зарур. Бунда қандай маълумот
тасвирланаяпти, қандай қилиб, қанақа кетма-кетликда, қайси ўқитиш услубияти
қўлланилмоқда – буларнинг ҳаммаси маълум ўқув жараѐнининг индивидуал
чизгилари ҳисобланади.
Ҳозирги вақтда масофавий ўқитишда кенг кўламдаги электрон ўқитиш
тизимлари мавжуд бўлиб, уларга мисол сифатида VLE (ўқитишнинг виртуал
воситалари-Virtual Learing Environment), В2К- Bridge to Knowledge, WebCT,
Learning Space, OpenClass, КАДИС ва Прометей тизимлари ва бошқа шу каби
ўқув жараѐнининг асосий вазифаларини автоматлаштирувчи тизимларни
келтириш мумкин.
Масофавий таълим тизимида ЭЎН ларини яратиш турли ускунавий
воситалар ва қобиқлардан фойдаланишни турли тартибда ташкил қилишдан
иборат бўлиши мумкин. Бунда ЭЎН лар қўйидаги таркибий қисмлардан ташкил
157
топади: киритиш бўлими, ўқув материаллари, семинар машғулотлари, деканат
типидаги
тизим,
ўқувчиларнинг
алоқа
ўрнатиш
воситалари
(чат,
телеконференция, эълонлар доскаси, электрон почта ва бошқалар) бўлими, ўқув
топшириқлари бўлими, масофавий ўқитиш жараѐни администратори
(ўқувчилар рўйхати, ҳисоб дафтарчаси, талабаларнинг шахсий маълумотлари,
ҳисобот метериаллари ва ҳ.к.) бўлими ва асосийси ѐрдам бўлими ва шу
кабилар. Бундай кенг имкониятлар ўқувчиларнинг билим ўзлаштириш
кўрсаткичини ошишига етарлича таъсир кўрсатади.
Замонавий адабиѐтлар ва таълим тизимидаги мавжуд меъѐрий
ҳужжатларга асосланиб, ўқув жараѐнида қўлланиладиган ЭЎНларни
қўлланилиш мақсадига кўра қуйидаги белгиларига асосланиб гуруҳларга
ажратиш мумкин: тузилишига кўра, функционал вазифасига кўра, матнни
ташкил қилишига кўра, маълумотни тасвирлаш характерига кўра, маълумотни
ифодалаш шаклига кўра, мақсадга йўналтирилганлигига кўра, тарқатилиш
технологиясига кўра, фойдаланувчи ва электрон восита орасидаги боғлиқлик
характерига кўра ва ҳоказо.
ЭЎНлар мослашувчанлигини оширишда унинг кўп даражалилиги ҳам
юқори самара беради. Кўп даражали ЭЎНлар ўқув материалини кўриб
чиқишнинг бир нечта йўлларини ўз ичига олган бўлиши, яъни турли қийинлик
даражаларидан иборат бўлиши мумкин. Бунда ҳар бир даража модулларга
ажратилиб, ҳар бир модулдаги янги маълумот олдинги маълумотлар билан
назарий боғланган бўлиши лозим.
Шу ўринда биз уч даражадаги мослашувчанлик хусусиятига эга бўлган
ЭЎНларни яратишни келтириб ўтмоқчимиз.
Биринчи даражада ўқув материали бўлимлари оддий HTML тилида, оқ-
қора рангда икки ўлчамли тасвирлардан иборат, оддий чизмалардан
фойдаланилган ҳолда тасвирланиши мумкин.
Иккинчи даражада ўқув материали бўлимлари HTML, Java, JavaScript
иловалари, 2-D, 3-D ва рангли тасвирлар, бўлимларнинг бир-бири билан ўзаро
боғликлик ҳолида келтирилиши мумкин.
Учинчи даражада ўқув материали ҳар бир бўлимда HTML, Java, JavaScript
иловалари, 2-D, 3-D ва рангли тасвирлар ва матнлардан ташқари, овозли, видео,
намойишли тарзда ва албатта тестлаш дастури билан бирга келтирилади.
Юқорида санаб ўтилган уч хил даражали ЭЎНларни яратиш ўқувчи билим
салоҳиятини ошиши, масофавий ўқитишда билимни ўзлаштириш кўрсаткичини
ва дарсликнинг ўқувчига бўлган мослашувчанлик даражасини юқорига
кўтарилишига олиб келади.
Юқоридаги электрон ўқув нашрларининг дастурий қобиғинида
кўрсатилган барча имкониятлар киритилган бўлиб, унда фойдаланувчи уч хил
даражадаги
ўқув
материалидан
фойдаланиши
мумкин.
Дастурда
фойдаланувчининг бир даражадан иккинчи даражага ўтиши учун қулай
интерфейс
таклиф
этилган.
Бундан
ташқари
ушбу
қобиқда
фойдаланувчиларнинг электрон ўқув нашрларини дастурга жойлаштиришда
қўл меҳнатини камайтириш масаласини кўриб чиқиш оширилган.
158
Масофадан ўқитиш тизимининг тестлаш дастури ҳам турли кўринишлар ва
имкониятларда яратилиши зарур. Бунга ўрганувчи билимини тўлиқ
текширадиган, нотўғри берилган жавобга турли вариантлар келтириладиган,
турли босқичдаги тестлашни келтириш мумкин.
ЭЎНларининг мослашувчанлиги қанчалик юқори ва ўрганувчи талабига
мос бўлса, шундагина масофадан ўқитиш тизимида етарлича ижобий
натижаларга эришса бўлади.
Do'stlaringiz bilan baham: |
