Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ўзбекистон республикаси

9.5. Мустақил таълимни ташкил этиш ва ўзлаштириш мониторинги 
технологияси 
Айни пайтда таълимда ахборот технологияларидан фойдаланишнинг ягона 
концепцияси тўла шаклланмаган бўлсада, ўқувчи ва ўқитувчи муносабатларини 
моделлаштирувчи компьютер ўқитиш тизими кун сайин ривожланмоқда. Бу 
йўналишда 
турли 
вариантдаги 
дарслик 
ва 
ўқув 
қўлланмаларни 
шакллантирилиши ва шахсий компьютерларнинг имкониятлари ортаѐтгани, 
лаборатория ишлари ва табиий экспериментларни моделлаштирувчи 
дастурларнинг яратилаѐтгани бунга яққол далил бўла олади.
Умуман айтганда, ҳар қандай педагогик технология – бу ахборот 
технология ҳисобланади, чунки ўқитиш жараѐни технологиясининг асосини 
ахборот ва унинг босқичма-босқич ҳаракати (ѐхуд бошқача тус олиши) ташкил 
этади. Шунинг учун компьютердан фойдаланилган ўқитиш технологиясини – 
компьютер технологияси деб атаган маъқул. 
Компьютер 
технологияси 
дастурлаштирилган 
ўқитиш 
ғоясини 
ривожлантиришга қаратилган бўлиб, ўқитишнинг янги, ҳали тадбиқ этилмаган, 
ѐхуд айтарли тадбиқ этилмаган янги технологик вариантлари билан иш кўради 
ва ҳозирги замон компьютерлари ва телекоммуникациясининг ноѐб 
имкониятларини пайдо этади. 
Мазкур технология параметрларини қуйидагича синфлаштириш мумкин: 
1. Ишлатилиш даражасига кўра: умумпедагогик. 
2. Фалсафий асосга кўра: шароитга мослаша оладиган, технографик.
3. Ривожланишнинг асосий факторига кўра: ижтимоий – психологик. 
4. Ўзлаштиришнинг концепциясига кўра: ассоциатив – рефлекторли. 
5. 
Шахсий 
структураси 
бўйича 
ориентирлаштиришга 
кўра: 
ахборотлаштириш-операцион. 
6. Мазмунан характерига кўра: ѐндашувли. 
7. Талабаларнинг билиш фаолиятини бошқариш типига кўра: 
компьютерли. 
8. Ташкилий формасига кўра: индивидуал + кичик гуруҳлар тизимида. 
9. Талаба шахсига ѐндашув бўйича: ҳамкорлик. 
10. Устувор усули бўйича: Ахборот + операцион + диалогли + 
дастурлаштирилган ўқитиш. 
11. Модернизациялаш йўналишига кўра: ташкил этиш ва бошқаришнинг 
самарали йўли. 
12. Таълим олувчининг категориясига кўра: кўп категорияли. 
Компьютер технологияси бўйича таълимнинг концептуал ҳолатлари қилиб 
эса қуйидагиларни олиш маъқул ҳисобланади:
ўқитиш – бу талаба ва компьютер орасидаги мулоқот; 
адаптация тамойили – компьютерни талабанинг индивидуал 
хусусиятларига мослаштириш; 
ўқитишнинг диалогли характери; 
бошқарилиши: ўқитувчи томондан ихтиѐрий вақтда ўқитиш жараѐнига 
тузатиш киритиш имкониятининг мавжудлиги; 

---

170 
индивидуал ва гуруҳли ўқитиш ишларини оптимал уйғунлаштириш 
имконининг мавжудлиги; 
талабанинг компьютер билан мулоқотида уларнинг оптимал қулай 
ҳолатларини қўллаб-қувватлаш имконининг мавжудлиги; 
ўқитишнинг чегараланмаганлиги, ўқитишнинг таҳлили ва амалда 
қўлланилиши (ҳар қанча кўп бўлганда ҳам).