Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ўзбекистон республикаси

2.5. Ахборот тизимида бошқарув тизимининг ўрни 
Корхонада ахборот тизимини яратиш уни бошқарувчи структурани 
таҳлили қилишдан бошлаш керак. 
Корхонанинг барча бўлимларининг ишларини мувофиқлаштириш ҳар хил 
даражадаги бошқариш бўғинлари, одатда 3 бўғиндаги, (масалан, 1) 
университетда: кафедра, деканат, ректорат; 2) халқ хўжалигида: туман, вилоят, 
давлат ҳокимияти; 3) қурилишда: цех, участка, қурилиш бошлиғи ва ҳ.к.) 
орқали амалга оширилади. 
Бошқарув деб қўйилган мақсадга эришиш учун унинг ташкилий, 
режалаштириш, ҳисоблаш, таҳлил, назорат, рағбатлантириш функцияларини 
бажаришга айтилади
. 
Бошқарувнинг 
ташкилий функцияси
деб ташкилотнинг структураси ва 
норматив ҳужжатлар комплексини ишлаб чиқишга айтилади. Норматив 
ҳужжатларда ходимларнинг штатлар жадвалида бўйсиниш тартиби, 
маъсулияти, компетентлик соҳаси, ҳуқуқ ва бурчларини кўрсатилади. 
Бошқарувнинг 
режалаштириш функцияси
деб режалар ишлаб чиқиш ва 
уларни амалга оширишга доир ҳаракатлар тушунилади. 
Бошқарувнинг 
ҳисоб функцияси
деб фирманинг кўрсаткичларини ишлаб 
чиқиш ѐки тайѐр формалардан фойдаланиш фаолияти, жумладан бухгалтерия 
ҳисоб ишлари, молиявий ҳисоб ишлари, бошқарув ҳисоботларини тайѐрлаш 
каби ишларни бажариш тушунилади. 
Бошқарувнинг 
таҳлил функцияси
деб план ва заказларни бажариш, таъсир 
этувчи 
факторларни 
аниқлаш, 
ресурсларни 
аниқлаш, 
ривожланиш 
тенденцияларини ўрганиш каби фаолият тушунилади.
Бошқарувнинг 
назорат функцияси
деб планларни бажарилиши, 
ресурсларни сарфланиши, молявий маблағларни сарфланишини назорат қилиш 
тушунилади.
Бошқарувнинг 
рағбатлантириш функцияси
деб ходимлар меҳнатини 
рағбатлантириш усуллари тушунилади. Рағбатлантириш икки хил, яъни моддий 
(пул, мукофотлар, мансабда кўтариш) ва маънавий (раҳматнома, грамоталар, 
унвонлар ва даражалар бериш, ҳурмат тахтасига чиқариш) бўлади.
Кейинги йилларда қарор қабул қилиш (ҚҚҚ) тушунчаси ва у билан боғлиқ 
ҚҚҚни қўллаб-қувватлаш (ҚҚҚҚҚ) усуллари, воситалари пайдо бўлди.
ҚҚҚ – мақсадга эришиш учун бошқарув объектига вазиятни таҳлил қилиб 
режа ишлаб чиқиш асосида қилинган таъсир тушунилади. 
Ихтиѐрий ташкилотнинг бошқарув структураси уч даражага бўлинади: 
оператив-қуйи, 
функционал-ўрта 
ва 
стратегик-юқори. 
Ташкилот 
бошқарувининг даражалари, ҳокимият, маъсулиятнинг ўсиши ва ҚҚҚ 
динамикасини бошқарув даражалари пирамидасида тасвирлаш қабул қилинган. 

---

33 
Бошқарувнинг қуйи-оператив бўғинида кўп марта такрорланадиган ва 
ахборотнинг ўзгаришига тез реакция қилиниши керак бўлган масалалар ва 
амаллар ечилади.