Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ўзбекистон республикаси соғЛИҚНИ

Internet resource 
1. 
http://www.nejm.org 
2. 
http://en.motherchildren.com 
3. 
http://paediatrics.medschl.cam.ac.uk/ 
4. 
http://tuningrussia.org 
5. 
http://www.unideusto.org/tuningeu/images/stories/key_docu
ments/tuningnursingfinal.pdf 
TEXNOLOGIYA - MAHORAT HAQIDAGI FANDIR 
 
Gulyamov S.S.,
ToshPTI
Axmedova D.B.
Borovskiy nomli tibbiyot kolledji 
Yoshlar – yurt kelajagi. Ularning ajdodlarimizga munosib avlod sifatida 
ulg‘ayib, mamlakatimiz taraqqiyoti va farovonligi yo‘lida hamjihatlik bilan 
dadil intilishlari buyuk davlatimizning poydevori mustahkam bo‘lishiga xizmat 
qiladi. O‘zbekistonda olib borilayotgan isloxotlarning asosiy maqsadi 
yurtimizga bilimli yuksak ma’naviy, axloqiy fazilatlarga ega bo‘lgan, sog‘lom 
va barkamol avlodni shakillantirishdan iborat. 
Ta’lim jarayonida innovatsion texnologiyalar, pedagogik va axborot 
texnologiyalarini o‘quv jarayonida qo‘llashga bo‘lgan qiziqish, e’tibor kundan-
kunga kuchayib bormoqda, bunday bo‘lishining sabablaridan biri, shu vaqtgacha 
an’anaviy ta’limda talaba va talabalarni faqat tayyor bilimlarni egallashga 
o‘rgatilgan bo‘lsa, innovatsion texnologiyalarda esa, ularni egallayotgan 
bilimlarni o‘zlari qidirib topishlariga, mustaqil o‘rganib tahlil qilishlariga, xatto 
xulosalarni o‘zlari keltirib chiqarishlariga o‘rgatadi. Pedagog bu jarayonga 
shaxsning rivojlanishi, shakllanishi, bilim olish va tarbiyalanishiga sharoit 
yaratadi va shu bilan bir qatorda boshqaruvchilik, yo‘naltiruvchilik funktsiyasini 
bajaradi.

---

129 
Texnologiya so`zi fanga 1872 yilda kirib keldi. U yunoncha «texos»- hunar 
(san'at), mahorat va «logos» ta'limot yoki fan degan ma'noni beradi. Uni 
«mahorat haqidagi fan» deb ta’riflaydilar. Bugungi kunda ayrim kishilar 
pedagogik texnologiya – bu faqat axborot texnologiyasi bilan bog`liq, hamda 
o`qitish jarayonida qo`llanishi zarur bo`lgan ta'limning soha ob'ektlari, 
kompyuter, masofali o`qish, yoki turli xil texnikalardan foydalanish deb 
hisoblaydilar. Pedagogik texnologiyaning eng asosiy negizi – bu o`qituvchi-
trener va talabalarning begilangan maqsaddan kafolatlangan natijaga 
hamkorlikda erishishlari uchun tanlangan texnologiyalariga bog`liq. Biroq bu 
ifoda zamonaviy texnologik jarayonni to`liq tavsiflab berolmaydi. Texnologik 
jarayon har doim zaruriy vositalar va sharoitlardan foydalangan holda amallarni 
muayyan ketma-ketlikda bajarishni ko`zda tutadi. Yanada aniqroq aytadigan 
bo`lsak, texnologik jarayon – bu mehnat qurollari bilan mehnat ob'ektlari (xom 
ashyo)ga bosqichma-bosqich ta'sir etish natijasida mahsulot yaratish borasidagi 
ishchi (ishchi-mashina)ning faoliyatidir. Ana shu ta'rifni tadqiqot mavzusiga 
ko`chirish 
mumkin, 
ya'ni: 
pedagogik 
texnologiya 
- 
bu 
o`qituvchi 
(tarbiyachi)ning o`qitish (tarbiya) vositalari yordamida talaba(lar)ga muayyan 
sharoitda ta'sir ko`rsatishi va bu faoliyat mahsuli sifatida ularda oldindan 
belgilangan shaxs sifatlarni intensiv shakllantirish jarayonidir. 
Shu bilan birgalikda ma'lum vaqt davomida pedagogik texnologiya o`quv 
jarayonini texnik vositalar yordamida amalga oshirish, deb qarab kelindi. Faqat 
1970 yillardan boshlab pedagogik adabiyotlarda bu tushunchaning mohiyati 
yangicha talqin etila boshlandi. Yapon olimi T.Sakamoto tomonidan “o`qitish 
texnologiyasi - bu o`qitishning maqbulligini ta'minlovchi yo`l-yo`riqlar tizimi 
bilan bog`liq bilimlar sohasi“ ekanligi e'tirof etiladi. 
Ob'ektiv borliqni o`rganishning tizimli yondashish metodi fanda keng 
ko`lamda qo`llanilgach, uning ta'siri ostida asta-sekinlik bilan pedagogik 
texnologiya mohiyatiga ham aniqlik kiritildi. Rus olimasi N.F.Talizina 
texnologiyani “belgilangan o`quv maqsadiga erishishning oqilona usullarini 
aniqlashdan iborat” deb tushuntiradi. Shuningdek, olima zamonaviy o`qitish 
texnologiyasi haqida fikr yuritib, uni alohida fan sifatida qarash lozimligini 
uqtiradi: "O`qitish texnologiyasi - bu alohida fan bo`lib, o`quv jarayonini real 
tavsiflaydigan, o`qituvchiga o`rnatilgan maqsadlarga erishish uchun tayaanish 
zarur bo`lgan narsalar yig`indisi". 
Pedagogik texnologiyani fan sifatida e'tirof etish G.K.Selevko tomonidan 
ham ma'qullandi: “Pedagogik texnologiya o`qitishning birmuncha oqilona 
yo`llarini tadqiq qiluvchi fan sifatida ham, real o`qitish jarayoni sifatida ham 
mavjuddir”. Olimning ta'kidlashicha “pedagogik texnologiya” tushunchasi ta'lim 
amaliyotida uch ierarxik darajada ishlatiladi: 
1)
Umumpedagogik 
(umumdidaktik) 
daraja: 
umumpedagogik 
(umumdidaktik, umumtarbiyaviy) texnologiya ma'lum mintaqada, o`quv yurtida, 
ma'lum o`qitish bosqichida yaxlit ta'lim jarayonini tavsiflaydi. 

---

130 
2)
Xususiy uslubiy (predmetli) daraja: xususiy predmetli pedagogik 
texnologiya “xususiy uslubiyot” ma'nosida qo`llaniladi, ya'ni ta'lim va 
tarbiyaning aniq mazmunini joriy etish metodlari va vositalari yig`indisi sifatida 
bir predmet, sinf, o`qituvchi doirasida qo`llaniladi (fanlarni o`qitish uslubiyoti, 
o`qituvchi, tarbiyachining ishlash uslubiyoti). 
3)
Lokal (modulli) daraja: lokal texnologiya o`zida o`quv - tarbiyaviy 
jarayonning ayrim qismlarini, xususiy didaktik va tarbiyaviy masalalar 
yechimini o`zida mujassamlashtiradi (alohida faoliyat turlari texnologiyasi, 
tushunchalarni shakllantirish, alohida shaxs sifatlarini tarbiyalash, dars 
texnologiyasi, yangi bilimlarni egallash, mustaqil ishlash texnologiyasi va 
boshqalar). 
4)
Yuqorida keltirilgan ta'riflardan ko`rinib turibdiki, pedagogik 
texnologiya belgilangan boshlang`ich maqsad va mazmun asosida o`quv 
jarayonini loyihalash sifatida talqin etilayapti. Bu bir jihatdan to`g`ri, lekin 
teranroq fikr yuritilsa, uning bir yoqlamaligi ko`zga yaqqol tashlanadi yoki 
bunday yondashuvlarda talaba shaxsi inkor etilayapti. Bu kamchilikni birinchi 
bo`lib akademik V.P.Bespalko payqadi va o`zining yirik asarida “pedagogik 
texnologiya bu o`qituvchi mahoratiga bog`liq bo`lmagan holda pedagogik 
muvaffaqiyatni kafolatlay oladigan talaba shaxsini shakllantirish jarayonining 
loyihasidir“ deb ta'rifladi. Bu ta'rif mazmunidan muhim ilmiy prinsiplarni 
alohida ajratib ko`rsatish mumkin: 
5)
pedagogik texnologiya talaba(lar)da ma'lum ijtimoiy tajriba 
elementlarini shakllantirish uchun loyihalanadi; 
6)
loyihalangan 
tayyor 
texnologiyani 
amalga 
oshirish 
fan 
o`qituvchisidan katta mahorat talab etmaydi; 
7)
yakuniy natija, albatta, kafolatlanadi. 
8)
Pedagogik texnologiya tushunchasini oydinlashtirishga qaratilgan 
ta'riflarning xilma-xilligi, bir tomondan, rivojlangan mamlakatlarda bu 
mavzuning u yoki bu darajada echilganligini ko`rsatsa, ikkinchi tomondan, 
pedagogik texnologiyani amaliyotga joriy etishga bo`lgan urinishlar natijasini 
ifodalaydi.
O`qituvchi va o`quvchi-talabaning maqsaddan natijaga erishishida qanday 
texnologiyani tanlashlari ular ixtiyorida, chunki har ikkala tomonning asosiy 
maqsadi aniq natijaga erishishga qaratilgan, bunda o`qituvchi talaba-
o`quvchilarning bilim saviyasi, guruh harakteri, sharoitiga qarab ishlatiladigan 
texnologiya tanlanadi, masalan, natijaga erishish uchun kompyuter bilan ishlash 
lozimdir, balkim film, tarqatma material, chizma va plakatlar, turli adabiyotlar, 
axborot texnologiyasi kerak bo`lar, bular o`qituvchi va talaba-o`quvchilarga 
bog`liq. 
Shu bilan bir qatorda o`qitish jarayonini oldindan loyihalashtirish zarur, bu 
jarayonda o`qituvchi o`quv predmetining o`ziga xos tomonini, joy va sharoitni, 
o`quv ta'lim vositalarini, eng asosiysi, o`quvchi-talabaning imkoniyati va 
ehtiyojini hamda hamkorlikdagi faoliyatini tashkil eta olishini hisobga olishi 

---

131 
kerak, shundagina, kerakli kafolatlangan natijaga erishish mumkin. Qisqa qilib 
aytganda, o`quvchi–talabani ta'limning markaziga olib chiqish kerak. 
Bugungi kunda mamlakatimizda mutaxassislarning ilmiy salohiyatini 
birlashtirishga imkoniyatlar etarli. Nazariya va amaliyot birligining ta'minlanishi 
pedagogik texnologiyaning asl mohiyatini aniqlashga yo`l ochadi. Fikrimizcha, 
yangi pedagogik texnologiya pedagogika fanining alohida tarmog`i sifatida yoki 
faqat ta'lim amaliyotini maqbullashtirishga yo`naltirilgan tizim deb qarash 
mumkin emas. Pedagogik texnologiya bu sohadagi nazariy va amaliy 
izlanishlarni birlashtirish doirasidagi faoliyatni aks ettiradi.