Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ўзбекистон давлат жаҳон тиллари университети педагогика ва психология кафедраси

Лабиринт технологияси. Технология талаба (ўқувчи)ларнинг ўқув ва ҳаётий фаолиятларида учрайдиган турли ҳолат ва вазиятлардан ўз обрўларини сақлаган ҳолда чиқиш, вазиятни тўғри баҳолаш ва тезлик билан керакли ечимини топиш кўникмаларини шакллантириш, шу борадаги малакаларини оширишга кўмаклашиш, уларнинг фикрлаш қобилиятини ва нурқий фаолиятини ўстириш ҳамда мулоқот қилиш маданиятини шакллантириш.

Ўқитувчи машғулот бошланиши олдидан талабалар учун, стуллардан доира шаклидан жой тайёрлайди. Муаммо берилади. Муаммонинг 2 ечими ўқитувчи томонидан берилади. Талаба 1 та вариантни танлайди. Танланган вариантлар изоҳланади (нима учун танланганини). 3 та кишидан иборат гуруҳларга бўлинади. Энг қизиқарли муаммо ишлаб чиқилади.

Технологиянинг мақсади: талабаларнинг ўқув ва ҳаётий фаолиятларида учрайдиган турли ҳолат ва вазиятлардан ўз обрўларини сақлаган ҳолда чиқиш, вазиятни тўғри баҳолаш ва тезлик билан керакли ечимни топиш кўникмаларини шакллантириш, шу борадаги малакаларини
оширишга кўмаклашиш, уларнинг фикрлаш қобилияти ва нутқий фаолиятини ўстириш ҳамда мулоқот қилиш маданиятни шакллантириш.
Машғулотн ўтказиш тартиби: ўқитувчи машғулот бошланиши олдида талабалар учун стуллардан доира шаклида жой тйёрлайди (доира шаклидаги жойнинг ўртассига савватдаги гулдасани қўйиш мақсадга мувофиқ. Жойнинг бундай жиҳозланиши машғулотниқизиқарли ва жонли ўтишига ёрдам беради. Имкон бўлса. Бундай машғултни очиқ ҳавода, табиат қўйнид ўтказилса, у ҳолда талабалар яшил мйсалар устида доира шаклида бемалол жойлашиб олсалар ҳам бўлади).
Ўқитувчи машғулот бошланиши билан талабаларни шу даврадан жой эгаллашларини сўрайди.
Сўнгра талабаларнинг фаолияти ранг-баранг ва ҳамиша турли қизиқ воқеалар, ҳодисалар, вазиятларга бой эканлиги ҳақидаги қисқача суҳбат билан машғулотни бошлайди. Мисол тариқасида ўқитувчи, талабалар фаолиятида учраган ёки учрайдиган вазиятлардан бири тўғрисида гапириб беради ва шу вазиятдан чиқиш йўлини сўрайди ёки ўқитувчи вазиятни айтиб, унинг учта ечимини ҳам айтади ва талабалардан учта тўғри вариантдан биттасини танлашларини ва нима учун шу вариантни танлаганликларини тушинтириб беришларини сўрайди. Шундан сўнг ўқитувчи талабаларни ҳоҳишларига кўра, уч кишидан иборат кичик гуруҳларга ажратади ва уларга ҳар бир кичик гуруҳ аъзолари ўз иш тажрибалардан келиб чиққан ҳолда ўқув ва тарбиявий жараёнларда ўқитувчи ва талабалар фаолиятида учрайдиган ёки учраган бирон-бир муаммоли вазиятларни эслашлари, улардан энг қизиқарли, энг муаммолисини танлаб, уларнинг ечимини (вазият муаммонинг ечимини уч вариантдан тест ёки аниқ бир жавобдан иборат бўлиши мумкин) ҳам топиб қўйиш топшириғини беради.
Ўқитувчи ёрдамида ҳар бир кичик гуруҳ навбати билан ўзлари тайёрлаган вазият ёки муаммоларни бошқаларга оғзаки баён этадилар. Кичик гуруҳлар томонидан айтилган вазият ёки муаммони ечимини топиш учун ўқитувчи уларга аниқ вақт белгилаб беради. Берилган вақт ичида кичик гуруҳ аъзолари вазият ёки муаммо ечимини топишга ҳаракат қиладилар, вақт тугагач. гуруҳларнинг жавоблари тингланади. Масалан, аввал бир кичик гуруҳ танлаган вазият ёки муаммо яна бир маротаба эсга туширилади ва қолган кичик гуруҳлар навбати билан ушбу вазият ва муаммога ўз ечимларини айтадилар. Барча кичик гуруҳлар ўзлари танлаган жавобларини айтиб бўлишгач, вазият ёки муамони ўртага ташлаган кичик гуруҳнинг ўзи тўғри ечим ҳақида фикр билдиради. Ўқитувчи ҳам шу вазият ёки муаммога нисбатан ўз фикрини билдиради ва билдирилган барча кичик гуруҳ фикрларни умумлаштиради. Сўнгра иккинчи гуруҳ ўртага ташлаган вазият ёки муаммони муҳокамасига ўтилади, шу каби даврадаги гуруҳлар томонидан ўртага ташланган барча вазият ёки муаммолар муҳокамаси ўтказилади.
М
“Ижодий иш” методи талабарни ижодий фаолликка ундаш орқали улард ўзлаштирилгн назарий билимлар асосида мавзу моҳиятини ёритиш, янгича талқин этиш кўникмаларини шакллантиришга хизмат қилади.
ашғулот охирида ўқитувчи талабалар ва гуруҳлар ишига баҳо беради ва вазият ёки муаммоларни ечимини топишда нималаргга кўпроқ эътибори қаратиш кераклиги тўғрисда тавсиялар беради, сўнгра машғулотни якунлайди³⁷.
Методни қўллашда талабаларнинг эркинлиги таъминланади, мустақил фикрлашлари учун имконят яатилади. Талабалар мавжуд билимларига таянган ҳолда ўрганилаётган мавзу моҳиятини очиб беради. Талабаларнинг мантиқан тўғри фикрлай олишлари, шахсий мулоҳазаларни далиллар билан исболай билишлари ягона талаб сифатида олинади³⁸.