|
- мамлакат чегараси орқали ёки иқтисодиётни бошқа
тармогига иқтисодий маблағларни вақтлар бўйича жойлаштириш
усулларини таъминлаш:
-рискларни бошқариш усулларини таъминлаш:
-мос холдаги савдо бўйича клиринг ва хисоб- китобларни
амалга ошириш усулларини таъминлаш:
72
-турли хил корхоналар миқёсида молиявий маблағларни
жамлаш ва тақсимлаш механизмини таъминлаш:
-иқтисодиётни турли хил тармоқларини қарорлар қабул
қилишни марказлашшган жараёнини коррдинатини талаб қилувчи
бахолар тўғрисидаги маълумотлар билан таъминлаш:
-муаммони
рагбатлантириш
қарорлари
усулларини
таъминлаш.
А)Маблағларни вақтлар бўйича жойлаштириш ва макуллиги
Молиявий тизим иқтисодий маблағларни вақтлар бўйича
иқтисодиётни бир тармоғидан бошқасига ёки бир географик
худуддан бошқасига жойлаштириш усулларини таъминлайди.
Куп холатларда пул оқимини харакати келгусида маълум
даромад олиш мақсадида бир юридик ва жисмоний шахслардан
иккинчисига окиб ўтишга асосланади. Талабалар заёми, уй сотиб
олиш заёми, пенсия жамғармаси ва капитал қўйилмаларни ишлаб
чиқариш қувватини оширишга йўналтирувчи барча
операцияларида бир вақтдан иккинчисига маблағларни
жойлаштиришга олиб келади. Бундай ўзаъро вақтлар бўйича
жойлаштириш операцияларини мос функцияни бажарувчи молиявий
тизимни таъминлайди.
Мисол: талаба заёми йўк ёшлар келгусида ўкиш учун маблағи
бўлмай, олий маълумот олишдан воз кечишади. Худди шундай, кўп
тадбиркорлар ўзларини юқори риск бўйича характерланувчи акция
чиқарган янги корхоналар ўз фаолиятини давом эттиришга имкони
йуқдир.
73
Шу билан бирга, молиявий тизим вақтлар бўйича маблағларни
жойлаштириш усулларини қўллайди, бу мақсадга маблағларни
жойлаштиришда асосий рол уйнайди.
Капитал айрим холларда тадбиркорликни у ёки бу лойихасини
амалга ошириш учун зарур бўлиб, бунга бу узоқ ўлкалардан
топилади, бундан қўпроқ самара берувчи ишлатади. Мисол:
Германиялик хўжалик ўзини жамғарган пулини қўпроқ самара
берувчи Россиянинг қайсидир бошқа ерларига қўймокчи. Ва
молиявий тизим буни амалга оширувчи бир неча механизмлари
жорий этилган бўлиб, жамғарилган пул капиталини Германиядан
Росияга жойлаштиради. Бу етарли бўлиб асосан:
-немец фукароси Россия эмитентлари томонидан чиқарилган
қимматли қоғозлар сотиб олиши мумкин:
-Германия банки Россия фирмасини заёмига қўйиш мумкин.
Молиявий тизимни иқтисодиётдаги ривожланиши ва
кийинчиликлари
маблағларни
вақтлар
бўйича
ва
мақсадли(пространство) бўйича самарали томонга йўналтиришдаги
асосий ролни ўйнайди. Молиявий тизим иштирокчилари ва бозор
таркибини бугунги қийинчилиги унинг имконият холатларини
яратади, качонки япон ишчисини пенсия жамғармаси америкалик ёш
оилалар уй сотиб олишга молиялаштириш учун фойдаланади. Оқиб
келиши қаердан даромад келтирса эмас, балки қўпроқ соф фойда
келтирувчи томонга сурилади. Мисол: оила ўзини уйидан чиқмай
туриб, ўзининг жамғармасини инвестиция қилиши мумкин. 2 оила
мавжуд: А ва Б.А оиланинг жамғармасини йиллик даромади 2 % ни
74
ташкил этади. Б оилани жамғармасини йиллик даромади 20%. Икала
холатни хам самарасини ошириш мумкин.
Б)Рискларни бошқариш функцияси.
Молиявий тизим рискларни бошқариш учун имкониятлар
яратади. Молиявий тизим ёрдамида пул маблағларини
жойлаштиришни ўнглиги рискларни қайта жойлаштирилади.
Молиявий тизимда воситачилар харакат қилади. Мисол: рискларни
қайта жойлаштирувчи шу фаолиятга ихтисослашган сугурта
компаниялар.
Булар
мижозлардан
рисклилик
даражасини
камайтириб, махсус сугурта мукофотларини ундириб, буни
инвесторга беради, бу қайсики сугурта тўловларини тўлаш учун
рағбатлантирилади ва рискларга олиб борилади.
Бу вақтнинг ўзида рисклар билан боғлик бўлган капитал қисми
молия тизим воситачилар қўлига ўтади, бу молиявий оқим бўлиб,
рисклар билан боғлик оқим билан характерланади.
Мисол: Сизнинг тадбиркорлик билан шугулланишингиз учун 100
доллар зарур. Бу вақтда сизни жамғармангиз йук, маблағга мухтож(
танкис) корхона хисобланасиз. Бунинг 70 фоизини инвестор
корхонани акциясини сотиб олмокчи, 30 фоизини 6 % да банкдан
кредит олмокчи. Агар корхона яхши ишласа фойдани 70 % и
акционерларга беришни ўз зиммангизга олгансиз, демак молиявий
оқим вужудга келди. Корхонани омадсизлиги натижасида эса рисклар
асосан кимни зиммасига тушади?
Бу вақтда риск банкга хам таллукли бўлиб, банк кредити ва
фоизини кайтмаслиги мумкин.
75
Шундай қилиб, йил охирида сизни табиркорлигингиз 20,0 минг
доллар деб бахоланди.
Капитал ва рисклар тез тез умумлашиб, қўшилиб кетса хам улар
янги рисклардан ажралиб туради.
Жахон микёси кўпгина молиявий шартномаларда пул
маблағларини жойлаштиришсиз рискларни бошқаларга утказади.
Мисол: Буларга худди фючерс, опцион ва свопли хосилавий
инструментлар орқали хамда қўпроқ суғурта контрактлар ва
кафолатларни киритиш мумкин.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
