Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги ўзбекистон республикаси қурилиш вазирлиги

Pedagogikning tarbiyada ta’limning urni
SamDAQI o’qituvchisi R.T.Parmanova ,
SamDU II-kurs talabasi magistranti 
M.T. Parmanova, XTBI ga qarashli 23-Umum ta’lim o’qituvchisi J.T.Parmanov 
 
Ko’pchilik bir narsada adashadi: ta’lim o’z-o’zidan tarbiya vositasi, zero 
fanni o’qitish tarbiyaviy ta’sir ko’rsatish kuchiga ega, deb o’ylashadi. Aytaylik 
bolalar o’z mamlakatining tarixini o’rganishmoqda. O’tmishning qahramonona 
sahifalari ularda guyoki o’z-o’zidan vatanparvarlik tuyg’usini, jasurlik, halollik va 
hakozolarni tarkib toptiradi. Bolalarni kuzatish va tadqiqotlar bu hamisha ham 
shunday bo’lavermasligini ko’rsatadi. Gap shundaki, bolalar o’quv materialini 
kattalarga nisbatan mutlaqo boshqacha qabul qiladilar va o’zlashtiradilar. Faqat 
bilish jarayonida o’z shaxsiy mavqiyeni topa olsagina bola ma’naviy kamolatga 
erishishi mumkin. Buning uchun o’quv materiali talabaga qayta gapirib berishga 
mo’ljallangan bilimlarning oddiy yig’indisi qobig’ini yorib chiqishi zarur.
Fanning tarbiyaviy ta’sir kuchi hech qanday tutkisiz o’z-o’zidan amal 
qilavermaydi. Demak, maxsus pedagogic mahorat, maxsus metodik usullar 
qo’llanilishi lozim. Lekin o’quv materiali talabaning alohida o’rin ishlarisiz ham 
talabaga tarbiyaviy ta’sir ko’rsatadi, deb faraz qiladigan bo’lsak., barcha fanlar 
bu borada bir xil imkoniyatga ega emasligini tan olishimiz kerak. Bu borada 
ijtimoiy fanlar ustun turadi. 
Dars o’qituvchining talaba bilan muloqatidir. Darsning tarbiyaviy kuchi ko’p 
jihatdan ana shu muloqatning qanday o’tkazilishiga bog’liqdir. Bu yerda hamma 
narsa: o’qituvchining shaxsiyati ham, uning talabalarga munosabati ham, har bir 
talaba bilan alohida ish olib bora bilish mahorati ham, o’z tarbiyalanuvchilari
ko’nglidagi holatini tushuna bilishi ham muhim ahamiyatga ega. 
Bolalar, ayniqsa kichik yoshdagilar mabhum ma’naviy qoidalarni tan 
olishmaydi. Haqiqtni ular uchun hamisha aniq bir narsada namoyon bo’ladi. 
Masalan, adolatni o’zlariga va o’rtoqlariga nisbatan o’qituvchining munosabati 
orqali idrok etishadi. U darsda adolat bo’lmasa, hayotda bor-ku, degan fikr bilan 
o’zini ovuta olmaydi. Shu bois, pedagog shaxsi, uning o’zi targ’ib qilayotgan 
ma’naviy tushunchalarga mos kelishi-tarbiyaning muhim omili hisoblanadi.