|
256
1-
жадвал
Чашма ва 732
-
қудуқ сувларини масс
-
спектроскопик анализ
натижалари
№
На
им
ено
-
ва
ние
Li
Be
B
Na
M
g
Al
P
K
Ca
Sc
Ti
V
Cr
M
n
Fe
Co
1
Ча
ш
ма
2,
90
0,
02
3
24,
0
2000
0
2200
0
6,
90
51,
0
3800
6100
0
1,
40
0,
69
0
2,
60
3,
30
0,
41
0
39,
0
0,
09
7
2
П
роб
о
№
732
89,
0
0,
02
7
560
2000
000
6300
5,
60
33,
0
6300
1300
0
1,
70
1,
10
0,
86
0
2,
80
30,
0
420
0,
03
6
№
На
им
ено
-
ва
ние
Ni
Cu
Zn
Ga
As
Se
Br
Rb
Sr
Y
Zr
Nb
M
o
Ag
Cd
In
1
Ча
ш
ма
0,
53
0
0,
35
0
0,
38
0
1,
80
2,
00
3,
30
50,
0
1,
40
600
0,
01
3
0,
04
4
0,
00
9
0,
86
0
0,
00
3
0,
02
6
0,
00
1
2
П
роб
о
№
732
0,
35
0
6,
30
0,
48
0
8,
70
37,
0
4,
80
1400
3,
90
550
0,
01
6
0,
02
9
0,
00
6
3,
30
0,
00
2
0,
01
1
0,
00
2
№
На
им
ено
-
ва
ние
Sn
Sb
Te
I
Cs
Ba
La
Ce
Pr
Nd
Sm
Eu
Gd
Tb
Dy
Ho
1
Ча
ш
ма
0,
04
5
0,
15
0
0,
03
5
1,
50
0,
02
2
32,
0
0,
00
8
0,
00
6
0,
00
4
0,
00
4
0,
00
7
0,
00
9
0,
00
6
0,
00
4
0,
00
6
0,
00
4
2
П
роб
о
№
732
0,
03
8
0,
01
4
0,
03
5
320
0,
07
4
150
0,
00
4
0,
00
4
0,
00
2
0,
00
8
0,
00
8
0,
02
2
0,
00
9
0,
00
3
0,
00
4
0,
00
1
№
На
им
ено
-
ва
ние
Er
Tm
Yb
Lu
Hf
Ta
W
Re
Pt
Au
Hg
Tl
Pb
Bi
Th
U
1
Ча
ш
ма
0.
00
4
0,
00
5
0,
00
6
0,
00
6
0,
00
5
0,
00
3
0,
16
0
0,
02
9
0,
01
7
0,
00
4
0,
00
1
0,
19
0
0,
05
3
0,
00
5
0
,0
07
1,
90
2
П
роб
о
№
732
0,
00
4
0,
00
2
0,
00
2
0,
00
2
0,
00
4
0,
00
3
1,
20
0,
00
5
0,
00
7
0,
00
7
0,
00
3
0,
05
3
0,
03
3
0,
00
3
0,
00
5
0,
08
9
257
Ўрганилган бу икки сувни табобатда, инсонлар саломатлигини тиклаш
йўлида очилмаган сир
-
асрорларини аниқлаш йўлида табобат ходимлари
билан ҳамкорликда илмий изланишларни давом эттириб ҳар бир эришган
ютуғимизни амалиётга жорий қилмоқдамиз.
Бундан ташқари қилаётган илмий ишимизда минерал сувларнинг янги
манбаларини топиш уларнинг таркибини, физик
-
кимёвий хусусиятларини
чуқур ўрганиш билан
бирга табобат ходимлари билан турли касалликларга
қарши қўллаш бўйича ишламоқдамиз.
Фойдаланилган адабиётлар:
1. Е.Б.Бабский, А.А.Зубков, Г.И.Косицкий, Б.И.Ходоров. Одам
физиологияси.
–
Т.: Медицина УзССР.
-1972. -
652 б.
2. Ё.Х.Туракулов. Биохимия.
–
Т.: Ўқитувчи, 1970.
-
544 б.
3.I.R.Asqarov, K.G‘opirov. Kimyoasoslari. – T.: O‘zbekiston milliy
ensiklopediyasi. -2011. 448 b.
O‘ZBEKISTONDA CHO‘LLANISH VA UNGA QARSHI KURASH
Shirinova Oygul Davlatovna
Andijon davlat universiteti o‘qituvchisi,
Ergasheva Gulmira Ostonovna
Andijon davlat universiteti o‘qituvchisi
Attotatsiya. Maqolada O‘zbekistonda cho‘llanish jarayonining hozirgi kundagi
sabablari, ularning oldini olish chora-tadbirlari va oldimizda turgan muammolar
to‘g‘risida ma’lumotlar keltirilgan.
Kalit so‘zlar: qurg‘oqchilik, cho‘l, turizm, landshaft, eroziya.
Cho‘llanish odatda tabiiy sabablar, qurg‘oqchil iqlim tufayli kuzatiladi.
Biroq so‘nggi yillarda cho‘llanish jarayonida inson faoliyati – yerlarni
sug‘orishda suvdan noto‘g‘ri foydalanish, qishloq xo‘jaligini jadal rivojlantirish,
haddan ortiq mol boqish, o‘rmonlarning kesilishi, “yovvoyi turizm” kabilarning
salmog‘i sezilarli oshib bormoqda.
Dunyodagi 250 milliondan ortiq kishi cho‘llanish tufayli bevosita oziq-ovqat
resurslarining yetishmasligidan jabr ko‘rmoqda [1].
BMTning cho‘llanishga qarshi kurash konvensiyasining qabul qilinganligi
munosabati bilan 1994-yildan e’tiboran 17-iyun – “Butunjahon cho‘llanish va
qurg‘oqchilikka qarshi kurashish” kuni deb e’lon qilindi. O‘zbekiston
Respublikasi O‘rta Osiyo o‘lkasining markaziy qismida joylashgan, qurg‘oqchil
iqlimli davlatlardan biri bo‘lganligi sababli O‘zbekiston Osiyo mintaqasida
258
birinchilardan bo‘lib Konvensiyaga a’zo bo‘ldi. Ushbu Konvensiya 1995-yil 31-
avgustda O‘zbekiston Oliy Majlisi tomonidan ratifikatsiya qilinib, 1996-yildan
kuchga kirdi.
BMT Bosh Assambleyasi 2010-yilning yanvar oyidan 2020-yilgacha bo‘lgan
davrni BMT Cho‘l va cho‘llanishga qarshi kurash o‘n yilligi deb e’lon qildi.
Uning maqsadi quruq yerlarni muhofaza qilish bo‘yicha tadbirlarni amalga
oshirishga ko‘maklashishdan iborat. O‘zbekistonning 75% dan iborat tekislik
qismi cho‘l va chala cho‘lli yerlardan iborat. Cho‘llanish jarayoni aynan ushbu
hududlar uchun xos. Shu boisdan, O‘zbekiston Respublikasi BMTning
“Cho‘llanishga va qurg‘oqchilikka qarshi kurash” harakatlarini dastlabki
kunlardanoq qo‘llab-quvvatlab kelmoqda. Bu borada O‘zbekiston FA huzuridagi
geografiya bo‘limi (hozir u Seysmologiya ilmiy-tekshirish instituti)
A.A.Rafiqov rahbarligidagi cho‘lshunos olimlar guruhi bu muammoni
o‘rganishga birinchilar qatorida kirishdilar. Natijada “O‘zbekistonning
qurg‘oqchil zonasida cho‘llanish xavfi” karta-chizmasi yaratishga erishildi
(masshtab 1:500 000).
Cho‘llanish jarayoniga qarshi kurash respublikamiz taraqqiyoti uchun
zarurligini inobatga olib, BMTning “Cho‘llanish va qurg‘oqchilikka qarshi
kurash Konvensiyasi” 1995-yilning 31-avgustida O‘zbekiston Respublikasi
Parlamenti tomonidan qabul qilindi va ijrochi tashkilot sifatida O‘zbekiston
Respublikasi O‘rmon xo‘jaligi davlat qo‘mitasi mas’ul organ deb belgilandi.
1999-yilda “O‘zbekiston Respublikasida cho‘llanishga qarshi kurash Milliy
Dasturi” ishlab chiqildi.
Ma’lumotlarga ko‘ra, respublikada foydalanilayotgan va foydalanishga
yaroqli yerlarning 70% yoki 31,4 million gektar yeri qurg‘oqchil maydonlardan
iborat bo‘lib, ular asosan tabiiy sho‘rlangan, ko‘chma barxan qumliklar va
qumliklardan iborat cho‘l hamda issiq garmsel shamollari ta’siridagi hududlardan
iborat. Cho‘llanish tiplari bo‘yicha eng kuchli indikator o‘simliklar qoplami
hisoblanadi, aniqroq qilib aytganda, respublikaning 68,2 foiz maydonida
o‘simliklar qoplami turli darajada cho‘llanishga chalingan, ya’ni
kambag‘allashgan. Hozirgi davrda esa iqlim o‘zgarishi (isishi) va antropogen
yukning tobora ortib borayotganligi tufayli cho‘llanish jarayoni juda jiddiy tusda
xuruj qilmoqda. Uning oqibatlari esa landshaftlar bioresurslari va ularning
iqtisodiy salohiyatining pasayishida ekologik muhit sifatining, aholining yashash
sharoiti va salomatligining yomonlashuviga sabab bo‘lmoqda.
Respublikamizda cho‘llanish va qurg‘oqchilikka qarshi kurash bo‘yicha
ishlarni tizimli tashkil etish maqsadida O‘rmon xo‘jaligi davlat qo‘mitasi
tomonidan 2019-2023-yillarga mo‘ljallangan “Yo‘l xaritasi” ishlab chiqilgan va
259
Vazirlar Mahkamasi tomonidan 2019-yil 26-aprelda tasdiqlangan. Bugungi
kunda sohada ushbu “Yo‘l xaritasi”ga asosan tizimli ishlar olib borilmoqda.
Jumladan, Orol dengizining qurigan hududida 2019-yilda 501 ming gektarda,
2020-yil bahorida 703 ming gektar maydonda ko‘chma qumlarni
mustahkamlash maqsadida o‘rmon barpo etish tadbirlari amalga oshirilgan.
Qolaversa, cho‘llanish jarayonlarini yumshatish va unga qarshi kurash
maqsadida birinchi navbatda quyidagi ilmiy-amaliy chora-tadbirlarni amalga
oshirish maqsadga muvofiq:
-
shamol va suv eroziyasiga qarshi kurash chora-tadbirlarini
takomillashtirish;
-
cho‘l-voha, cho‘l-yaylov zonalaridagi yerlarning ikkilamchi sho‘rlanish,
kimyoviy, baktereologik ifloslanishini bartaraf qilish;
-
biologik jihatdan kambag‘al, buzilgan, tashlandiq yerlarni rekultivatsiya
qilish;
-
cho‘l-voha, cho‘l-yaylov zonalarida joylashgan aholi manzilgohlarining
mahalliy tabiiy sharoitni hisobga olgan holda obodonlashtirish va
ko‘kalamzorlashtirish;
-
keng xalq ommasiga, ayniqsa,
ma’muriy rahbarlar, tabiatdan
foydalanuvchilarning ekologik madaniyatini yuksaltirishga bag‘ishlangan chora-
tadbirlarni kuchaytirib borish;
Ilmiy-nazariy nuqtaiy nazardan cho‘llanish jarayonini o‘rganish bo‘yicha
quyidagi vazifalarni amalga oshirish zarur:
1.
Cho‘llanish jarayoni monitoringini (kosmik va yer usti mintaqaviy
kuzatuv tizimi asosida) olib borish va uning natijalarini inobatga olgan holda ish
yuritish;
2.
Cho‘llanishga qarshi kurashning qonuniy-huquqiy asoslarini
takomillashtirish.
Adabiyotlar:
1.
X.T. Tursunov. Ekologiya va barqaror rivojlanish. – Toshkent:
Mehridaryo, 2009.
2.
A.A. Rafiqov. Geoekologik muammolar. – Toshkent: O‘qituvchi, 1997.
3.
https://www.uznature.uz/yz/site/news?id=7
Do'stlaringiz bilan baham: |
