Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги заҳириддин муҳаммад бобур номидаги

АСОСИДА
 
ТАЪЛИМ
 
ТИЗИМИНИ
 
ТАШКИЛ
 
ЭТИШ
 
ЙЎЛИ
 
БИЛАН
 
КОМПЕТЕНТЛИКНИ
 
ТАКОМИЛЛАШТИРИШ
 
 
Ғ.О.Тажибаев., М.К. Махкамов., М.К.Джурабаев.
 
 
Калит сўзлар:
blended learning, мотив, Электрон таълим, ON-Line курс, 
Wеб-саҳифа. 
Keywords: blended learning, motive, Electronic education, ON-Line course, Web 
page. 
Замонавий
таълим
жараёнини
тубдан
ислоҳ
қилиш
таълим
олувчининг
аудитория
ва
маъруза
юкламаларини
мустақил
ишнинг
ҳиссасини
ошириш
орқали
камайтиришни
талаб
қилади
. 
Бу
ҳолда
таълимнинг
асосий
маркази
таълим
берувчидан
таълим
олувчининг
мустақил
фаолиятига
ўтади
. 
Аудитория
ва
аудиториядан
ташқари
машғулотлар
нисбатини
аниқлашда
мустақил
ишни
ташкил
этишга
эътибор
қаратиш
зарур
бўлади
.
Олий таълим муассасалари (ОТМ
)
да
мустақил
ишнинг
аудитория
ва
аудиториядан
ташқари
ўқитиш
жараёнини
ташкил
қилиш
таълим
бериш
асоси
ҳисобланади
. 
Таълим
муассасасида
талабалар
давом
этадиган
326 

---

мустақил
таълим
олишга
тайёр
бўлиши
керак
. 
Мустақил
ишлар
шу
мақсадга
эришишнинг
воситаси
бўлиб
хизмат
қилади
. 
Мустақил
ўқиш
инсоннинг
мустақил
фикрлаш
, 
ҳолатни
баҳолаш
, 
хулоса
ва
башорат
қилиш
қобилиятларини
ривожлантиради
. 
Таълим
жараёни
талабанинг
ўз
хоҳиши
билан
мустақил
билим
олишига
олиб
келмайди
, 
балки
таълим
олувчининг
ўқитувчи
томонидан
тизимли
бошқариладиган
фаолияти
ҳисобланади
. 
Бундай
фаолият
малакали
мутахассислар
тайёрлаш
устувор
вазифаси
хисобланади
. 
Берилаётган
ахборот
талаба
томонидан
билим
олишга
қизиқиш
уйғотганда
, 
зарурат
бўлганда
фаол
қабул
қилинади
. 
Ўрганилаётган
фаннинг
мураккаблик
даражаси
бир
хил
бўлган
таркиби
, 
талабанинг
тасаввур
қилиш
услуби
, 
қабул
қилиш
мотиви
ва
қизиқиши
бўйича
турлича
ўзлаштирилиши
мумкин
. 
Талабанинг
аниқ
бир
фанга
қизиқиши
, 
ўқиш
ва
илмий
фаолияти
жараёнида
юзага
келади
.
Электрон
таълимда
тингловчлар
мустақил
, 
эркин
ва
ихтиёрий
билим
олиш
имкониятига
эга
бўлади
, 
ўқитувчи
ва
талаба
ўртасида
бевосита
алоқа
бўлмаганлиги
учун
талабаларнинг
ўзлаштириш
даражаси
бевосита
унинг
интеллектуал
томонларига
боғлиқ
, 
кўргазмалиликнинг
кенг
имкониятларидан
фойдаланиш
, 
яъни
эшитиш
, 
кўриш
, 
идрок
қилиш
, 
эсда
сақлаб
қолиш
, 
тушуниш
фикрлашда
техник
жараёнларнинг
фаол
иштироки
ёрдамида
эгалланаётган
билим
моҳиятини
чуқурроқ
англашга
ёрдам
беради
.
Аудитория
соатларини
қисқартиришда
таълим
берувчи
асосий
эътиборни
талаба
ўқитувчи
раҳбарлиги
ва
назорати
остида
бажарадиган
мустақил
ишларга
қаратади
. 
Бу
иш
аудитория
машғулотларига
тайёргарлик
, 
алоҳида
мавзулар
бўйича
топшириқлар
ишлаб
чиқиш
, 
ёзма
назорат
ишларини
бажариш
, 
жорий
, 
оралиқ
ва
якуний
назоратларга
тайёргарликни
ўз
ичига
олади
. 
Аудитория
ва
мустақил
иш
, 
яъни
жорий
назорат
, 
талабанинг
умумтаълим
билимлари
, 
яъни
кириш
назорати
ва
берилган
фан
ўрганилгандан
сўнг
ўзлаштирилган
билимларни
назорат
қилиш
ўқув
жараёни
педагогик
технологиясининг
ажралмас
қисми
ҳисобланади
. 
Ҳозирги
кунда
blended learning (
аралаш
таълим
, 
анъанавий
ва
электрон
таълим
) 
технологияси
ривожланмоқда
, 
натижада
ўқув
материалининг
бир
қисми
электрон
курс
шаклида
, 
қолгани
эса
, 
аудиториядаги
машғулот
шаклида
амалга
оширилиши
мумкин
. 
Бундай
таълим
талабалардан
ўз
ўқув
жараёнини
бошқаришни
, 
юқори
даражада
ташкилотчиликни
, 
маълум
қобилиятларни
, 
уқувларни
, 
таълим
олиш
жараёни
натижаларини
баҳолашни
талаб
этади
. 
Бундан
ташқари
, 
талаба
ўқув
материалини
327 

---

ўзлаштириш
учун
уни
мустақил
равишда
умумлаштириши
, 
бажарилган
ўқув
ишлари
ва
топшириқларни
бажаришдаги
фаолиятини
таҳлил
қилиши
ва
баҳолаши
керак
. 
Шундай
қилиб
, 
талаба
ўқитувчи
билан
бирга
назорат
ишларини
бажаришга
қай
даражада
тайёр
эканлигини
мустақил
баҳолаши
лозим
.
Электрон
таълимда
тингловчилар
мустақил
, 
эркин
ва
ихтиёрий
билим
олиш
имкониятига
эга
бўлади
; 
талаба
ва
тингловчи
ўртасидаги
алоқа
ҳиссий
муносабатлардан
ҳоли
бўлганлиги
учун
тингловчиларнинг
ўзлаштириш
даражаси
бевосита
унинг
интеллектуал
томонларига
боғлиқ
; 
кўргазмалиликнинг
кенг
имкониятларидан
фойдаланиш
, 
яъни
эшитиш
, 
кўриш
, 
идрок
қилиш
, 
эсда
сақлаб
қолиш
, 
тушуниш
мушоҳада
қилишда
техник
жараёнларнинг
фаол
иштироки
ёрдамида
эгалланаётган
билим
моҳиятини
чуқурроқ
англашга
ёрдам
беради
. 
Электрон
таълимда
асосий
эътиборни
ўқув
-
услубий
материалларни
тайёрлашга
қаратилади
. 
Чунки
ўқув
-
услубий
материалларнинг
сифати
масофадан
ўқитиш
сифатининг
энг
асосий
омилларидан
биридир
. 
Ўқиш
тартиби
қуйидагича
: 
ўқитувчи
курс
билан
таништиради
ва
топшириқлар
беради
. 
Ўқувчи
кўрсатилган
манбалар
билан
ишлаб
топшириқларни
бажаради
ва
ўқитувчига
юборади
. 
Ўқитувчи
уни
текширади
, 
зарур
ҳолда
кўрсатмалар
беради
. 
Шу тартибда курс 
мавзулари ўрганилади. Музокара интернет хизматлари орқали амалга 
оширилади. Ўқиш жараёнида талаба электрон дарсликлардан, электрон 
кутубхона ва форумлардан, видеоконференсиялардан, 
ON-Line 
курсларидан ва Wеб
-
саҳифалардан фойдаланади. Бу индивидуаллик 
ўқувчида қизиқиш уйғотади ва уни ўқишда фаолликка, ижодий ёндашувга 
рағбатлантиради. Уларни тўғри ташкил этиш, ўқитиш сифати ва 
самарасини белгилайди.
Шу билан бирга мустақил ўзлаштириладиган материалнинг тушунилиш 
даражасини даврий равишда баҳолаб бориш керак. Шу сабабли, ўқув 
фаолиятини бошқариш жараёнининг асосий қисми ўз
-
ўзини назорат қилиш 
ҳисобланади ва ўқув материали яхши ўзлаштирилганлигига ишонч ҳосил 
қилинади. Таълим жараёнида билим, уқув ва малакаларни талабанинг 
ўзини
-
ўзи баҳолаш усули педагог билан ўзаро алоқанинг камайиши 
ҳисобига катта аҳамият касб этади. Талаба ўқув дастури ўзини 
қониқтиришига ишонч ҳосил қилиши керак. Агар ўз
-
ўзини назорат қилиш 
уқувлари ишлаб чиқилмаган бўлса, талаба фаолиятидаги хатоларни 
ўқитувчи тузатиши
керак.
Методик ва тест материаллар мавжуд бўлганда 
талабаларнинг ўз
-
ўзини назорат қилиши ва баҳолаши таълимга нисбатан 
328 

---

ижобий муносабат шаклланишига самарали таъсир кўрсатади ва у 
қуйидагиларга имкон яратади:
− талабага ўқув фаолиятини режалаштириш;
− мақсад қўйиш ва ўқиш муаммоларини ҳал қилиш;
− ўқув материалини тизимлаш;
− асосий ғояларни ва иккинчи даражалилардан асосийсини ажратиш;
− натижаларни баҳолаш, тест ўтказиш ва ахборотларни қиёслаш орқали 
ўқув фаолиятининг барча босқичларида натижаларни баҳолаш ва ўзини 
баҳолаш.
Республикамиз таълим тизимида олиб борилаётган ислоҳотлар ўқитиш
ишларини жаҳон андозаларига мослаштиришни ва энг самарали усулларга 
асосланишни 
тақозо 
этмоқда. 
Электрон 
таълим 
жараёнини 
ташкиллаштириш ҳозирги замон талабидир. Шунинг учун blended learning 
(аралаш таълим, анаънавий ва электрон таълим) асосида таълим тизими 
ташкил этишни йўлга қўйиш таълим самарадорлигини оширишга олиб 
келиши шубҳасиз. Бизнинг назаримизда, бу борада аралаш таълим 
анъанавий ва мудул тизимида
ўқитиш ишларини такомиллаштириш, 
оммалаштириш, аралаш таълим бўйича ривожланган давлатлар 
тажрибасини чуқур ўрганиш аралаш таълим миллий моделининг
яратилишига имкон яратади.
Адабиётлар
: 
1.
Ўзбекистон
Республикасининг
«
Таълим
тўғрисида
»
ги
Қонуни
. – 
Тошкент
, 1997 
й
., 29 
август
№463
-1. 
2.
Муслимов Н.А., ва бошқалар. Касб таълими ўқитувчиларининг 
касбий компетентлигини шакллантириш технологияси/ Монография. 
– 
Т.: 
“Фан ва технология” нашриёти, 2013.
3.
Скрипкин К.Г. Эффективность ИТ и организационные изменения в 
современном российском вузе // Международный электронный журнал 
"Образовательные технологии и общество (
Educational Technology & 
Society). 2013, том 16, №2, С. 573
-586. 
4.
Vendors of Learning Management and E-learning Products,By Don 
McIntosh, Ph.D.(2013). For Trimeritus eLearning Solutions, Inc. 
http://www.trimeritus.com, Updated Nov. 20, 2013. 
329 

---

ZAMONAVIY MULTIMEDIA TEXNOLOGIYALARIDAN 
FOYDALANIB, MULTFILM YARATISH BOSQICHLARI 
 
Temirova Gulbahor G‘ulamovna,
ADU, Axborot texnologiyalari kafedrasi katta o‘qituvchisi,
Yusupova Nodira Nurdinovna,
ADU, Axborot texnologiyalari kafedrasi o‘qituvchisi,
Nizomiddinov Husanboy Niyoziddinovich,
 ADU, Kompyuter ilmlari va dasturlash
texnologiyalari mutaxassisligi magistri 
 
Annotatsoya. 
Tеzisda ta’lim jarayonida intеrfaol ta’lim uslublari va zamonaviy axborot-
kommunikat
siya tеxnologiyalaridan foydalanish masalalari yoritib bеrilgan. 
Kalit so‘zlar: 
pеdagogik tеxnologiya, ta’lim, muammoli vaziyat, ta’lim mеtodi, muammoli 
ta’lim. 
Аннотация. В тезисе рассмотрены задачи интерактивных методов обучения и 
современных информационно-коммуникационных технологий в учебном процессе. 
Ключевые слова: педагогическая технология, образование, метод обучения, 
проблемное обучение, проблемная ситуация. 
Annotatsion. In this thesis described using of interactive teaching methods and modern 
information and communication technologies in the educational process. 
Keywords: Pedagogical technology, education, problematic situation, problematic 
education, educational method. 
Dunyo bo‘ylab barcha animatorlar hamda multfilm ustalari zamonaviy 
multasarlarga tayangan holda qiziqarli multfilmlarni yaratishga kirishadilar. 
Ba’zida esa an’anaviy tarzda milliy ruhda tarbiyalangan millat qahramonlari 
haqidagi afsonaviy filmlar ham yuksak salohiyatga egadir. O‘z xalqining 
jonkuyar shaxslari, vatanparvarlik ruhida kamol topib, bugungi kun 
qahramonlariga aylangan shaxslar haqida tayyorlangan milliy multfilmlar yosh 
tomoshabinlarning qalbida chuqur muhrlanib qoladi. Zamonaviy multfilmlarni 
hosil qilishda quyidagi jarayonlar alohida ahamiyat kasb etadi: (1-rasm)