|
Foydalanilgan adabiyotlar:
1.
Usmonov B.SH., Xabibullayev R.A. Oliy o‘quv yurtlarida o‘quv
jarayonini kredit-modul tizimida tashkil qilish.
2.
V.O‘rinov, M.Sultonov, A.Umarov. O‘zbekistob Respublikasi oliy ta’lim
tashkilotlarida ECTS kredit modul tizimi: Asosiy tushuncha va qoidalar.
TA’LIM TIZIMIDA ZAMONAVIY DASTURLASH TILLARINI
O‘RGANISHNING DOLZARBLIGI
Abdumannopov Murodjon Ilxomjon o‘g‘li,
Andijon davlat universiteti, Informatika o‘qitish
metodikasi kafedrasi o‘qituvchisi
Annotatsiya. Maqolada zamonaviy dasturlash tillari to‘g‘risida ma’lumotlar va
ularning bir-biridan farqi hamda ta’lim tizimida qaysi dasturlash tillari o‘tilishining
dolzarb muammolari haqida so‘z boradi.
Kalit so‘zlar: axborot xizmati, kompyuter texnologiyalari, dastur, dasturlash
tillari, obyektga yo‘naltirilgan dasturlash tillari, web dasturlas
h.
Hozirgi vaqtda ochiq iqtisodiyotda, xoh u yakka shaxs, kichik korxona yoki
yirik kompaniya bo‘lsin, ular o‘z faoliyatini jahon yutuqlari bilan taqqoslashga
majbur. Shu bois zamonaviy texnik baza va zamonaviy axborot-
kommunikatsiya texnologiyalariga asoslangan yangi axborot xizmati tizimini
yaratish zarurati paydo bo‘ldi. Bugungi kun mutaxassislari qaysi sohani
egallashidan qat’i nazar: tibbiyot, iqtisodiyot, qishloq xo‘jaligi, mashinasozlik,
fan va ta’lim - zamonaviy kompyuter texnologiyalaridan foydalanmasdan
faoliyat yurita olmaydi. Ushbu sohalarning har biri uchun tegishli dasturlar
ishlab chiqilmoqda. Binobarin, bugungi kunda dasturchilik kasbiga bo‘lgan talab
ortib bormoqda. Hatto IT olamidan tashqari soha mutaxassislari faoliyati uchun
kamida bitta dasturlash tilini bilish talab darajasiga chiqmoqda.
289
Respublikamizda mutaxassislar tayyorlash “Ta’lim to‘g‘risida”gi qonun va
“Kadrlar tayyorlash milliy dasturi” asosida amalga oshiriladi. Ushbu me’yoriy
hujjatlarga muvofiq uzluksiz ta’lim tizimi tashkil etilgan bo‘lib, uning tarkibiy
qismlaridan biri turli bosqichlarda informatika va axborot texnologiyalarini
o‘rganishdir. Informatika va axborot texnologiyalarini o‘rganish doirasida
maktab davridan boshlab o‘quvchilar Scratch dasturlash muhitida ishlash, turli
xil LMS, SMM platformalarida ishlash hamda Python dasturlash tilini
o‘rganishni boshlaydilar. Akademik litsey va kasb-hunar kollejlarida o‘quvchilar
turli obyektga yo‘naltirilgan dasturlash tillaridan birini o‘zlashtirib, dasturlash
bo‘yicha bilimlarini chuqurlashtiradi. Oliy ta’lim tizimida esa axborot
texnologiyalari boʻyicha tegishli taʼlim yoʻnalishini tanlagan talabalarga esa
ko‘plab zamonaviy dasturlash tillari oʻrgatiladi. Shu o‘rinda bir savol tu
g‘iladi:
Dasturlash tillarini tanlashda nimalarga e’tibor berish kerak?
Ushbu savolga javob topish maqsadida quyida bir nechta zamonaviy
dasturlash tillari haqida, ularning afzalliklari va kamchiliklari, qo‘llanilish
usullari to‘g‘risida so‘z yuritiladi. Tillarning dolzarbligi foydalanish sohasiga
qarab farqlanadi. Moliyaviy va korporativ dasturiy mahsulotlar yaratishda
Python, Java yoki C# kabi tillardan foydalaniladi. Media va dizaynga
yo‘naltirilgan web-sahifalar va dasturlar Ruby, PHP va JavaScript kabi dinamik,
umumiy, funksional tillardan foydalaniladi.
Python – umumiy-maqsadli dasturlash uchun keng foydalaniladigan yuqori
darajali dasturlash tili hisoblanadi. Ushbu dasturlash tili Gollandiyalik dasturchi
Guido van Rossum tomonidan 1991-yil 20-fevralda taqdim etilgan. Bu til yangi
o‘rganuvchilar uchun juda oson til bo‘lib, uning o‘qilishi va ixcham sintaksisi,
ya’ni ishlab chiquvchilar g‘oyani ifodalash uchun boshqa tillardan foydalanishga
qaraganda kamroq kod yozishlari mumkin.
Java – 1990-yilda Sun Microsystems tomonidan ishlab chiqilgan obyektga
yo‘naltirilgan dasturlash tilidir. Bu eng ko‘p talab qilinadigan tillardan biri
bo‘lib, korporativ dasturlar, web-platformalar, o‘yinlar va mobil ilovalar,
shuningdek, Android operatsion tizimi uchun mobil ilovalar yaratishda
foydalaniluvchi dasturlash tilidir.
C – 70-yillarning boshlarida ishlab chiqilgan umumiy maqsadli, ilk va keng
tarqalgan til bo‘lib, C++, C#, Java, JavaScript va Python kabi boshqa mashhur
tillar shu til asosida yaratilgan. C asosan operatsion tizimlar va o‘rnatilgan
ilovalarni yozish uchun ishlatiladi.
C++ – bu obyektga yo‘naltirilgan o‘rta darajadagi til bo‘lib, u tizimli va
amaliy dasturlarni, server va mijoz ilovalarini hamda video oʻyinlarni ishlab
chiqish uchun ishlatiladi.
290
C# – bu Microsoft tomonidan .NET platformasining bir qismi sifatida ishlab
chiqilgan ko‘p paradigmali dasturlash tili bo‘lib C va C++ tamoyillarini
birlashtirgan holda Windows platformalari uchun dasturiy ta’minot ishlab
chiqish uchun ishlatiladigan universal til hisoblanadi.
PHP (Hypertext Processor) – bu dinamik web-sahifalar va ilovalarni ishlab
chiqish uchun yaratilgan til hisoblanadi. U alohida fayl oʻrniga hujjatning
HTML manbasiga toʻgʻridan
-
toʻgʻri kiritilishi mumkin, bu esa uni web
-ishlab
chiquvchilar orasida mashhur dasturlash tiliga aylantiradi. 200 milliondan ortiq
web-saytlar, jumladan Facebook, Yahoo!, Wikipedia kabi mashhur platformalar
ham PHPda asosida yaratilgan.
JavaScript – Netscape tomonidan yaratilgan server tomoni va mijoz tomoni
skriptlarini yozish uchun skript tilidir. Uning ko‘p sintaksisi C tilidan olingan. U
ko‘plab brauzerlarda qo‘llanilishi mumkin va web-sahifalarning interaktiv va
animatsion elementlarini ishlab chiqish uchun asosiy til hisoblanadi. Bundan
tashqari, o‘yinlarni ishlab chiqish va ish stoli ilovalarini yozishda qo‘llaniladi.
HTML va CSS bilan bir qatorda JavaScript web dasturlash uchun muhim
ahamiyatga ega. Facebook, Twitter, Gmail va YouTube kabi web-saytlarning
aksariyati JavaScriptga asoslanib interaktiv web-sahifalar yaratadi.
SQL – (Strukturaviy so‘rovlar tili) relyatsion ma’lumotlar bazasini
boshqarish tizimlarida ma’lumotlarni manipulyatsiya qilish uchun maxsus til. U
eng ko‘p ma’lumotlar bazasini qidiradigan “So‘rov” funksiyasi tufayli
qo‘llaniladi. SQL 1980-yillarda Amerika Milliy Standartlar Instituti (ANSI) va
Xalqaro Standartlashtirish Tashkiloti (ISO) tomonidan standartlashtirilgan.
Yuqorida keltirilgan bir qancha dasturlash tillari haqida qisqacha
ma’lumotlar berib o‘tildi. Ushbu dasturlash tillari ommabobligi, qulayligi va
samarali foydalanishiga qarab turli reytinglarda o‘z o‘rniga egadirlar. Bunday
reytinglar bir nechta web-saytlarda e’lon qilib boriladi. Dasturlash tillari uchun
eng obro‘li reyting Tiobe Software tomonidan tuzilgan reyting hisoblanadi. U
Google, GoogleBlogs, Yahoo!, Wikipedia, MSN va YouTube platformalaridagi
so‘rovlar statistikasi tahlili asosida tillarga qiziqishni o‘zgartirish uchun o‘z
reytingini tuzadi.
Tiobe indeksi har oy yangilanadi va eng so‘nggi natijalarni
https://www.tiobe.com/tiobe-index/ sahifasi orqali topish mumkin. Quyida
dasturlash tillarining kuchli 10 talik reytingini ko‘rishimiz mumkin (1-rasm) [1]:
291
1-rasm. Tiobe Software tomonidan tuzilgan dasturlash tillari reytingi
Dasturlash tillarini tahlil qilish orqali quyidagi xulosaga kelish mumkin:
maktablarda o‘tilayotgan Python dasturlash tili hozirgi kunda zamon talabidagi
dasturlash tili darajasiga yetgan. Shu sababdan ushbu dasturlash tilini
chuqurlashtirilgan tarzda o‘qitish maqsadga muvofiq bo‘ladi. Keying o‘rinlarda
sohalarga qarab tegishli dasturlash tillarini o‘rgatish mehnat bozorida talab
yuqori bo‘lgan malakali mutaxassislarni tayyorlash va ichki bozorning turli
sohalarda talab darajasidagi dasturiy mahsulotlar bilan boyitish imkonini beradi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
