Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги заҳириддин Муҳаммад Бобур номидаги

Foydalanilgan adabiyotlar ro’yhati: 
1.
Штюпель Г. Синтетические моющие и очищающие средства. Москва: 
Изд-во: МГОУ, 2001- С.201. 
2.
Бухштаб З.И., Мельник А.П., Ковалев В.М. Технология синтетических 
моющих средств. М: Легпромбытиздат, 1988.-320с. 
3.
Муксинова А.Д. Экологический аспект применения синтетических 
моющих средств и их влияние на окружающую среду. Казань-2012.,86с. 
4.
Хасанов Д.Д. Действие моющих средств для посуды на организм 
человека. Химия и жизнь, №1, 1991, с72. 
ISSIQXONA EKINLARIGA ZARAR KELTIRUVCHI AYRIM 
HASHAROTLAR HAQIDA MA`LUMOTLAR 
 
Zoxirova Maxfuza Rustambek qizi, Zoxidova Muhayyo Baxtiyorjonovna - 
magistrantlar. 
Farg’ona davlat universiteti
 
Annotatsiya: 
Respublikamiz iqlim sharoitida qurilayotgan issiqxonalarda 
uchraydigan zararkunanda hasharotlar va ularga qarshi kurashish choralari 
haqida tanishtiramiz. 
Kalit so’zlar: 
Issiqxona, agrotexnik tadbirlar, dezinfeksiya, o’simlik bitlari, 
Gall nematodasi, qora oyoq, Soqolli uzunburun qurtlari, barglarni burushtiruvchi 
qurtlar,chivin- stiaridlar. 
Annotation: 
We present the pests of greenhouses under construction in the 
climatic conditions of the country and measures to combat them. 
Keywords:
Greenhouse, agrotechnical measures, disinfection, plant lice, 
Gall nematode, blackleg, Bearded long-nosed worms, leaf-curling worms, 
mosquito-stearids. 

---

67 
O’zbekistonning iqlim sharoiti issiqxona va parniklarda sabzavot yetishtirish 
uchun qulay. Qish oylarining nisbatan iliq bo’lishi mamlakatimizda yil bo’yi 
sabzavot yetishtirish imkonini beradi. Ayniqsa janubiy hududlardagi issiqxonalar 
tannarxi shimoliy hududlarga nisbatan 27-31 foiz arzonga tushadi.
Qishloq xo’jaligi soxasidagi muhim muammolardan biri bu yuqori sifatli 
ko’chat yetishtirishdan iborat. Shu kungacha ko’chat yetishtirish uchun chuqur 
qilib ishlanib, go’ng bilan qizdirilgan parniklardan foydalanib kelingan. Bu esa 
moddiy jihatdan qimmatga tushadi.
Issiqxona sabzavotchiligi o’ziga xos soxa bo’lib, u kishidan chuqur va puxta 
bilim, tajriba talab qiladi. Texnologik jarayonlar diqqat bilan kuzatib turilmas 
ekan, yuqori hosil olishga erishib bo’lmaydi. Respublikamiz sharoitida 
issiqxonalarda sabzavot yetishtirish ishlari iyun oyining ikkinchi yarmi va iyul 
oyining boshlarida tugallanadi. Issiqxonalarni eng avvalo dezinfeksiya qilishdan 
iborat. Bu ish ikki marta amalga oshiriladi: birinchisi, issiqxonani begona o’t-
o’lanlar va ularni egallab yotgan zararkunandalardan tozalash, ikkinchisi esa 
issiqxonadan ko’chatlar yeg’ib olingandan keyino’tkaziladi. 
Issiqxona ekinlar-issiqxonalarda o’stiriladigan o’simliklar. Issiqxona 
o’simliklariga asosan, pomidor, bodring, qisman limon, gullar, barra piyoz, 
rediska, ko’kat sabzavotlardan ukrop, salat, petrushka, shuningdek, shampinyon 
zamburug’i, ovqatga yangiligida ishlatiladigan ziravorlar, salatlar va manzarali 
o’simliklar kiradi. 
Agrotexnik tadbirlari o’simliklarni asrab, rivojini ta’minlovchi muhim omil. 
Ular butun vegetatsiya davrida ko’chatning chuqur ekilmasligi, oziqlar tanqis 
bo’lmasligi, yaxshi yoritish, vaqtida sug’orish kabilardan iborat. Shuningdek, 
issiqxona harorati va havosi namligi meyorida bo’lishi lozim. Aksincha noqulay 
sharoitda o’simliklarda turli kasallik alomatlari paydo bo’ladi. 
Zararkunanda va kasalliklarga qarshi kurashda insektisid hamda 
fungisidlardan keng foydalaniladi.
Hasharot yoki kasallik jiddiy zarar yetkazgan o’simlik ularni tarqatuvchi 
manbaga aylanadi. Shuning ichun zararlangan o’simlikni olib chiqib yoqib 
yuborish lozim. 
Issiqxonalarda ekiladigan sabzavot ekinlarining zararkunandalari qatorida 
o’simlik shiralari bodring, pomidor va boshqa sabzavot ekinlariga (12-76 % gacha) 
tushadi. 
Gall nematodasi. Urg’ochi gall nematodalari serpusht bo’ladi. Tuxumdan 
chiqqan lichinkalar ildizlarda yashaydi yoki tuproqda tarqaladi. Lichinkalar 
o’simlik shirasi bilan oziqlanib, ildizlarda har xil kattalikda gallsimon 
kengaymalarni hosil qiladi. 

---

68 
Soqolli uzunburun qurtlari. Ular oppoq tusda och jigarrang boshi sal egilgan, 
uzunligi 10-12 mm. Bu qurtlar zararlangan o’simlik tuvakdan sug’urilsa, ko’plab 
ildizi egilgan bo’ladi. Mazkur o’simlik o’rniga boshqasini ekishda tuproqning 
yarmi almashtirilib, xlorpirifos yoki naftalin qo’shiladi.
Barglarni burushtiruvchi qurtlar. Uning uzunligi 2 sm boshi jigarrang, tanasi 
och yashil tusda bo’ladi. Issiqxonalarda yil davomida uchraydi. Mazkur 
zararkunandani burglar naysimon o’ralib, o’rgimchak to’ri tortilganidan bilish 
mumkin. Qurtlar barg ichida joylashadi va uni yeya boshlaydi. Buklangan burglar 
yulib olinib yo’q qilinishi zarur. O’simlik qattiq zararlangan bo’lsa, xlorpirifos 
sepiladi. Issiqxonada boshqa qurtlar ham uchrashi mumkin. Ularni ko’rish qiyin, 
chunki tunda jonlanib, o’simlikning bargi, g’unchasi va gulini yeydi. Ularga ham 
xlorpirifos sepiladi. 
Chivin-stiaridlar. Uning paydo bo’lganini tuvak tuprog’i ustida tez 
o’rmalayotgan yoki uchayotgan mayda qora pashshalardan bilish mumkin. U 
ingichka boshi qora, uzunligi 6 mm chivin lichinkalari tuproqda yashaydi va 
asosan o’simlik qoldiqlari bilan oziqlanadi. Ammo ba’zan ko’chat ildiziga zarar 
yetkazadi. Ko’pincha yaxshi o’sayotgan ko’chat ildiziga kirib olib, uning 
chirishiga sabab bo’ladi. Pashshalardan o’simlikka piretroid, lichinkalardan 
tuproqqa bazudin eritmasi sepib qutulish mumkin.