Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги заҳириддин муҳаммад бобур номидаги

 
Xitoyning asosiy savdo hamkorlari 
(2013-y., jamiga nisbatan foiz hisobida) 
Tovarlar eksporti 
Tovarlar importi 
T/r 
Mamlakat 
Ulushi 
T/r 
Mamlakat 
Ulushi 
1 
Syangan (Gongkong) 
17,4 
1 
Yevropa Ittifoqi 
11,3 
2 
AQSH 
16,7 
2 
Koreya Respublikasi 
9,4 
3 
Yevropa Ittifoqi 
15,4 
3 
Yaponiya 
8,3 
4 
Yaponiya 
6,8 
4 
Syangan (Gongkong) 
8,1 
5 
Koreya Respublikasi 
4,1 
5 
Tayvan 
8,0 
6 
Boshqa mamlakatlar 
39,6 
6 
Boshqa mamlakatlar 
54,9 
Manba: [4] 
Jahon moliyaviy iqtisodiy inqirozi ta`sirida Xitoy tashqi savdosining ko`rsatkichlari 
pasaydi va bu holat 2008-yilning ikkinchi yarmidan iqtisodiyotga salbiy ta`sir o`tkaza boshladi. 
Tashqi talabning pasayishi natijasida Xitoy tashqi savdosi 2009-yilda 2,2 trln AQSH dollarini 
tashkil etdi va ushbu ko`rsatkich 2008-yilga nisbatan 13,9% ga qisqardi. Xitoy hukumati tashqi 
savdoni rag`batlantirish uchun quyidagi chora-tadbirlarni ishlab chiqdi: 
birinchidan, tashqi savdo tashkilotlari oldiga yangi bozorlarni izlash va o`zlashtirish 
vazifasi qo`yildi; 
ikkinchidan, eksport bojlarining hajmi qayta ko`rib chiqildi; 
uchinchidan, 2008-yilning dekabrida 3 mln 770 mingta eksport tovarlari bo`yicha QQSni 
qaytarish stavkalari pasaytirildi.
2008-yilda mamlakatda 10 mlrd juft poyabzal (jahon ishlab chiqarish hajmining yarmi), 
jahon o`yinchoqlarining 75%i, jahon guruch yetishtirish hajmining 35%i, energiya tejovchi 
lampalarning 85% dan ziyodi, cho`chqa go`shtining 50%i, o`rdak va g`oz go`shtlarining 75%i, 
mineral o`g`itlarning 30%i, stanoklarning 50%i, musiqa asboblarining 81%i, yangi yil 
sovg`alarining 70%i, rangli televizorlarning 98%i Xitoyda ishlab chiqarilgan [1, 182]. 
Amalga oshirildan iqtisodiy siyosat natijasida Xitoy tashqi savdosi yildan-yilga kengayib 
bormoqda. Xitoy hukumati tomonidan tashqi savdoni inqirozdan keyingi davrda rivojlantirish 
maqsadida “yo`l xaritasi” e`lon qilindi. Unga ko`ra, 2020-yilga borib mamlakat tashqi savdo 
aylanmasi 5,3 trln AQSH dollariga, jumladan tovarlar eksporti 4,3 trln AQSH dollariga, 
xizmatlar savdosi 1 trln AQSH dollariga o`sishi bashorat qilinmoqda.
Xitoy hukumati iqtisodiy islohotlar yillarida erishilgan muvaffaqqiyatlarga qaramasdan 
iqtisodiy rivojlanishning yangi strategiyasini ishlab chiqishga kirishdi. Hozirda Xitoyda iqtisodiy 
o`sishning yuqori sur`atlarini 8% miqdorida saqlab qolish uchun barcha imkoniyatlar mavjud. 
Ushbu vazifani hal etishda Xitoyning yangi iqtisodiy strategiyasi muhim ahamiyat kasb etadi va 
u quyidagi tarkibiy yo`nalishlarga ega: 

yuqori o`sish sur`atlarini saqlab turish strategiyasidan voz kechish; 

iqtisodiy o`sish sifatiga asosiy e`tiborni qaratish; 

---

272 

innovatsion rivojlanish strategiyasini amalga oshirish; 

“yashil iqtisodiyot” asosida o`sish strategiyasi. 
Mamlakatda ichki iste`mol talabi va innovatsiyalarga ustuvorlik berilgan yangi 
rivojlanish modelining shakllanish jarayoni davom etmoqda. Xitoy iqtisodiy siyosatining ustuvor 
yo`nalishlari quyidagilardan iborat: 

iqtisodiyotda tarkibiy o`zgarishlarni amalga oshirish; 

iqtisodiyotni boshqarishda byurokratiyani kamaytirish; 

ichki talabni kengaytirish (aholi daromadlarini oshirish). 
Xitoy keyingi yillarda ko`plab sanoat mahsulotlarni ishlab chiqarishda dunyoda yetakchi 
o`rinlarni egallab kelmoqda. Xususan, jahon sementining 60%, po`latning 50%, birlamchi 
alyuminiyning 55%, toza (rafinad) misning 44%, ruxning 43%, avtomobillarning 27%i, aynan 
ushbu mamlakatda ishlab chiqariladi(2015-y.) [2, 254]. 
Xitoy – eng yirik investor davlatlardan biri. Xitoy kompaniyalarining xorijiy 
investitsiyalari hajmi 2010-yilda 59 mlrd AQSH dollarini tashkil etgan. Moliyaviy resurslar 129 
ta mamlakatda joylashgan 3125 ta xorijiy kompaniyalarga sarflangan. [1,190]