Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги заҳириддин муҳаммад бобур номидаги

Key words: atmosphere, environment, polyethylene, ethylene, silica gel, reagents, 
sorbent, adsorbent, cycloheptane, molecular polymer, hydrocarbon. 
 
Долзарблиги:
Нефт ва газ асосий энергетик таъминот манбаи сифатида ҳар бир 
давлатнинг иқтисодий ҳамда ҳалқ хўжалиги ривожланишининг асосий омилларидан бири 
ҳисобланади. Газни истемолчига етказиш учун уни йиғиш ва тайёрлаш билан бирга

---

185 
қуритиш, тозалаш, агрессив компонентларини ажратиб олиш билан боғлиқ бўлган ускуна 
ва жиҳозларни такомиллаштириш зарур. 
Газкимё мажмуасининг вужудга келиши ва ривожланиши ҳамда ундан қимматбаҳо 
компонентларни ажратиб олиш, юқори рентабелли маҳсулотларни ишлаб чиқариш 
мамлакат иқтисодиётининг ривожига катта таъсир кўрсатади.[1].
Фан ва техниканинг жадаллик билан ривожланиши, янги технологияларнинг 
ишлаб чиқаришда кенг жорий этилиши борган сайин саноат корхоналарининг табиатга 
кўрсатаётган салбий таъсирини ошиб боришига сабаб бўлмоқда. Атроф-муҳитга 
чиқарилаётган саноат чиқиндилари атмосфера ҳавосини, тупроқ ва сувни ифлослантириб 
ўсимлик, ҳайвонот олами ва ниҳоят инсоннинг заҳарланишига олиб келмоқда.
Газкимё саноатининг атроф-муҳитга салбий таъсирини ўрганиш унинг олдини 
олиш чораларини топиш, зарарсизлантириш усулларини амалиётга жорий қилишниҳоятда 
долзарб масала ҳисобланади. 
Тупроқлар табиий муҳитнинг ажралмас қисми бўлиб, ўзида бутун техногенез дав-
рида юзага келган атроф-муҳитнинг физик-кимёвий ўзгаришларини ўзида мужассам 
этади. Улар табиий муҳитнинг бошқа ҳеч қайси компонентларига ўхшамаган ҳолда 
батафсил экологик-геокимёвий тадқиқотларни ва доимий кузатувни талаб қилади. Турли 
саноат корхоналари, хусусан кимё ва металлургия саноати корхоналари жойлашган ва 
уларга бевосита туташ ҳудудларда кўпинча техноген ўзгаришлар юзага келиб, оғир 
металларнинг рухсат этилган меъёрдан ошиб кетиши, кислотали ёмғирлар таъсирида 
тупроқдаги оғир металли бирикмаларнинг эриши сабабли тупроқ қатламининг 
ифлосланиши, эрозияси ва дефляцияси кузатилади. Бундай техноген таъсирга учраган 
тупроқ қатламини эса ўз ҳолига қайтариш жуда катта меҳнат ва молиявий харажатларни 
талаб қилади.
 
Экологик ҳалокатларга сабаб бўлаётган асосий омиллардан бири, баъзи саноат 
корхоналарининг нефт ва газдан нооқилона фойдаланиётганидир. Атроф-муҳитга 
тарқалаётган зарарли моддалар инсонлар саломатлигига тиклаб бўлмас даражада хавф 
туғдирмоқда. Шунинг учун унинг тарқалишини камайтириш, техноген ва ижтимоий 
фаолият туфайли салбий оқибатлар шиддатини енгиллаштириш зарур.