|
Фойдаланилган адабиётлар:
1.Ўзбeкистон Рeспубликаси Прeзидeнтининг 2018-йил 28-фeвралдаги қарори;
2.Вазирлар Маҳкамасининг жорий йил 28-фeвралдаги “Қишлоқ хўжалигида бозор
муносабатларини жорий eтиш чора-тадбирлари тўғрисида” ги қарори
3.Статистик маълумотлар (Андижон вилояти 2017-2018-йиллар).
ЎЗБЕКИСТОНДА ОЗИҚ-ОВҚАТ ВА НООЗИҚ-ОВҚАТ МАҲСУЛОТЛАРИ ИШЛАБ
ЧИҚАРИШ ҲАМДА УНИНГ ТАРКИБИДАГИ ЎЗГАРИШЛАР
Мадаминов Зафаржон Худойбердиевич, Ўқитувчи
Олимов Оллоберди, талаба
Фарғона давлат университети
Аннотация: Мамлакат аҳолисининг истеъмол маҳсулотларига бўлган талабини
қондиришда озиқ-овқат ва ноозиқ-овқат маҳсулотлари ишлаб чиқариш муҳим ўрин
эгаллайди. Ушбу мақолада озиқ-овқат, ноозиқ-овқат маҳсулотлари ишлаб чиқариш ва
унинг таркибидаги ўзгаришлар таҳлил қилинган.
Таянч сўзлар:Истеъмол бозори, озиқ-овқат, ноозиқ-овқат, енгил саноат, қишлоқ
хўжалик хом ашёси, оғир саноат, эркин иқтисодий зона
PRODUCING FOODSTUFFS, NON-FOODSTUFFS IN UZBEKISTAN AND
CHANGES IN THEIR STRUCTURE
Abstract:Producing foodstuffs and non-foodstuffs plays an important role in the food
supply of the population of country. In this article producing foodstuffs, non-foodstuffs and
changes in their structure are analyzed.
Key words:market of consumtion, foodstuff, non-foodstuff, light industry, raw materials
of the country, heavy industry, free economic zone
Ҳар бир тирик мавжудот борки, умрининг давомийлиги у истеъмол қилаётган
маҳсулотларга чамбарчас боғлиқ. Шу махсулотлар туфайли ўз умр давомийлигини таъминлаш
билан бирга, танасининг физик ва руҳий томондан мустаҳкамлайди. Инсоният қадим
замонлардан бери даставвал ўз истеъмолини қондириш учун меҳнат қилиб келган. Чунки,
инсон эҳтиёжи учун зарур бўлган истеъмолни маълум бир қисмини табиатдан олса, қолган
326
қисмини ўз меҳнати орқали яратади. Инсоният дунёнинг турли ҳудудларида ҳар хил шароитда
кун кечириб, шу жойнинг табиий шароитига мослаша борган ва истеъмоли ҳам шунга қараб
ўзгара борган. Истеъмол моллари ишлаб чиқарадиган тармоқлар мажмуаси енгил ва озиқ-овқат
саноатини ўз ичига олади. Оғир индустриянинг бир қатор тармоқлари ҳам халқ истеъмоли
моллари тайёрлашда иштирок этмоқда.
Умуман олганда, истеъмол моллари ишлаб чиқарадиган тармоқлар мамлакат
иқтисодиётининг алоҳида бир соҳасини ташкил этади. Халқ истеъмол моллари ишлаб чиқариш
ва бу махсулотлар билан аҳолини таъминлашни иқтисодий географик тадқиқ этиш, мавжуд
муаммоларни аниқлаш ва уларни ҳал қилишни илмий асосланган тавсияларни ишлаб чиқиш
ҳозирги кунда география фанининг асосий вазифаларидан ҳисобланади. Мамлакат аҳолиси
сонининг ортиб бориши халқ истеъмол моллари ишлаб чиқаришни ҳажм ва сифат жиҳатидан
юқори даражага кўтаришни тақозо этади.
Халқ истеъмоли моллари ишлаб чиқариш асосан енгил саноат ва озиқ-овқат саноати
билан узвий боғланган. Халқ истеъмол молларинини ишлаб чиқариш енгил саноатда тикув ва
трикотаж, пойафзал, газламалар ишлаб чиқаришдан ташкил топади. Бу махсулотлар қишлоқ
хўжалик хом-ашёсидан эмас, балки унинг бирламчи қайта ишланишига асосланади. Аксинча
озиқ-овқат саноати махсулотлари:кўпчилиги (вино, консерва, пиво, гўшт, ун махсулотлари ва
сут махсулотлари) тўғридан тўғри қишлоқ хўжалик хом ашёсини қайта ишлаш билан боғлиқ.
Шу боис ушбу тармоқнинг энергия ишлаб чиқариш циклидаги бўғинлари унча кўп эмас, яъни
бу жараён “қишлоқ хўжалиги-енгил саноат ”га қараганда қисқароқ.[1, 16 б]
Аммо шунга қарамай енгил ва озиқ-овқат саноатининг айрим тармоқлари ўртасида
технологик алоқалар мавжуд. Масалан биргина пахта хом-ашёсидан ҳам енгил саноат
махсулоти( хўжалик совуни, тола ва бошқа махсулотлар) ҳам озиқ-овқат саноат маҳсулоти
(ўсимлик ёғи)ни олиш мумкин. Халқ истеъмол молларини ишлаб чиқаришда унинг таркибига
эътибор бериш зарур. Чунки ишлаб чиқарилаётган халқ истеъмол моллари маҳсулотлари
таркибига қараб қайси тармоқ корхонаси нисбатан яхшироқ ривожланганлигини даражасини ва
аҳоли қайси маҳсулотлар билан яхшироқ таъминланганлигини билиб олиш мумкин.
2000 йилдан кейин Ўзбекистонда халқ истеъмол молларининг таркибига эътибор
берилса, озиқ-овқат моллари маҳсулотлари жами истеъмол молларининг 46,9% ини ташкил
этган. Бу кўрсаткич ноозиқ-овқат ишлаб чиқаришда 45,8 % ни ва вино-ароқ маҳсулотлари
ишлаб чиқаришда 7,3 % ташкил этган. XX асрнинг дастлабки ўн йиллигининг ўрталари ва
сўнггида ноозиқ-овқат маҳсулотлари ишлаб чиқаришнинг ортгани кўзга ташланади(1-расм).
Stat.uz сайти маълумотлари
327
Юқоридаги маълумотлар асосида айтишимиз мумкинки, Республикамизда халқ
истеъмол моллари ишлаб чиқариш таркибида озиқ-овқат ва ноозиқ-овқат маҳсулотларини
ишлаб чиқариш доимо устувор бўлиб келган. Мамлакатимиз Президенти Шавкат
Мирзиёевнинг 2017 йилнинг 12 январ куни “Ургут”, “Ғиждувон”, “Хазорасп” ва “Қўқон”
эркин иқтисодий зоналарини ташки этиш тўғрисидаги фармони ва маҳаллийлаштириш
дастури асосида мамлакатимизда ташқи бозорларда талаб катта бўлган ва импортнинг
ўрнини босувчи, ишлаб чиқариш бўйича замонавийлик талабига жавоб берувчи
маҳсулотларни ишлаб чиқаришни ташкил этиш мамлакатимизда енгил ва озиқ-овқат
саноати маҳсулотлари ишлаб чиқаришни янада юксалтиради.
Do'stlaringiz bilan baham: |
