Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги заҳириддин муҳаммад бобур номидаги

Ключевые слова: урбанизация, индустриализация, городской образ жизни, 
демографические аспекты урбанизации, ресурсные города 
 
THE MODERN URBANIZATION PROCESS OF DEVELOPMENT OF ECONOMIC 
GEOGRAPHY 
Аbstract:
The modern urbanization, urbanization trends and processes of this article is 
dedicated to the process of economic geography. The article of urbanization, historical, 
economic, social and geographical aspects of the analysis. 
Key words:
urbanization, industrialization, urban lifestyle, demographic aspects of 
urbanization, resource cities. 
Урбанизация, яъни мамлакат ва минтақаларда, уларнинг ижтимоий-иқтисодий 
ривожланишида шаҳарлашув жараёнининг кучайиб бориши, турли йирикликдаги 
шаҳарлар ва, хусусан йирик шаҳар ва шаҳар агломерацияларининг ривожланиши, қишлоқ 
жойлар аҳолиси турмуш тарзи ўзгаришида ўз аксини топувчи ҳодисадир. У, энг аввало, 
муракккаб ижтимоий-иқтисодий жараён ҳисобланади. Чунки, урбанизация нафақат 
шаҳарлар ривожланишига, балки уларнинг таъсирини ўз атрофларига тарқалиб боришига 
ҳам таъсир қилади. Урбанизациянинг бундай хусусияти ёки моҳияти унинг моддий 
негизини ташкил этувчи шаҳарларнинг 
очиқ тизим
сифатида фаолият кўрсатиши билан 
боғлиқ. Шу маънода шаҳарлар ҳудуднинг маркази ва бу жойда марказга интилувчи ва 
марказдан қочувчи (тарқалувчи) кучларнинг борлиги, уларнинг ўзаро нисбати ва 
мувозанати урбанизациянинг асосий географик жиҳатларини белгилаб беради.
Урбанизация “урбан” – шаҳар, “зация” – жараён демакдир [1]. Албатта, ҳар қандай 
жараённинг ўзгариши ва ривожланиши унинг тарихийлигини исботлаб беради. Шу нуқтаи 
назардан қараганда урбанизациянинг 
тарихий
жиҳатлари яққол кўзга ташланади. 
Чунончи, тарих фанининг тадқиқот объектларидан бири шаҳарларнинг пайдо бўлиши, 
уларнинг турли даврларда мамлакат ва бошқа ҳудудларни ижтимоий, иқтисодий ва сиёсий 
ривожланишига таъсири ва, айниқса, қадимги илк урбанизация муаммолари ушбу 
фаннинг долзарб йўналишларидан бири ҳисобланади. Сабаби – шаҳарлар, мавжуд ва 

---

316 
турли сабаблар натижасида ривожланишдан тўхтаб қолган қадимги шаҳар ҳаробаларини 
ўрганиш асосида тарихчилар мамлакатларнинг ўтмишини ретроспектив ўрганиш 
ёрдамида асослаб беради [4].
Урбанизациянинг энг муҳим, иккинчи жиҳати, яъни 
унинг географик 
хусусиятларини таҳлил қилишдан аввал, ушбу ўта мураккаб жараённинг бошқа 
томонларини қисқача бўлсада, таъкидлаш лозим. Масалан, шаҳарлар ривожланиши, 
урбанизация соф ҳолда социал ҳодисадир. Бунда турли йирикликдаги шаҳарлар ва, 
айниқса, йирик марказлар ўзига хос социал муҳит ёки, бошқача қилиб айтганда, нисбатан 
кичик ҳудудда аҳолининг ниҳоятда зич жойлашуви, унинг яшаш шароити ва тарзини акс 
эттирувчи макондир [5]. Маълумки, шаҳарларда аҳолининг кундалик ҳаёти, машғулоти, 
ижтимоий фаолияти ва хатто юриш-туриши, урф-одатлари (менталитети) қишлоқ 
жойларидан анча фарқ қилади. Шу боис, “шаҳарчасига” яшаш тарзининг кучайиб бориши, 
унинг аста-секин, босқичма-босқич қишлоқ жойларга кириб бориши, урбанизациянинг 
социал,