Њзбекистон республикаси олий ва њрта махсус таълим вазирлиги


Христиан Вольф - мантиқшунос олим



Download 0,87 Mb.
Pdf ko'rish
bet27/123
Sana25.02.2022
Hajmi0,87 Mb.
#263314
1   ...   23   24   25   26   27   28   29   30   ...   123
Bog'liq
falsafa domlo mantiq mustaqil ish

Христиан Вольф - мантиқшунос олим


38
Христиан Вольф
(1676-1754) немис файласуфи, математиги ва
мантиқшунос олимидир. Вольфнинг мантиқий таълимотида ақл масаласи энг
асосий ҳисобланади. Ақлий билиш ҳулоса чиқаришга асосланади. Унинг фикрича,
билим априор ёки апостериор йўл билан хосил қилинади. Аппостериор билим –
тажрибага асосланган билимдир. Аввалдан билиб олинган таърифлар ва ҳолатлар
априор билим бўлиб, улар ҳулоса асосларини ташкил этади. Унинг таъкидлашича,
мантиқ хақиқатни билиш ва хатоларга йўл қўймаслик учун билиш
қобилиятларини қўллашга ўргатувчи фандир. Вольф мантиқни назарий ва амалий
қисмларга ажратади. Назарий мантиқ тушунча, ҳукм ва ҳулоса, чиқаришни
ўрганади. Амалий мантиқ баҳс, мунозара жараёнида, мутоала қилганда, фикрни
баён қилганда, умуман амалий ҳаётда хақиқатни аниқлашга ўргатади. У хақиқатга
қуйидагича таъриф беради: фикрнинг объект билан тасаввур қилинган буюмнинг
билим билан ўзаро мослиги хақиқатдир.
Унинг таъкидлашича, билиш уч боскичда амалга оширилади: тушунча, ҳукм
ва ҳулоса чиқариш. Ҳукм икки тушунчадан таркиб топади. Ҳулоса берилган
ҳукмлардан янги ҳукмни ҳосил қилишдир.
Вольф математик ва мантиқий исботларга катта эътибор беради. Исботловчи
асослар сифатида тушунчаларнинг таърифини, тажриба натижаларини,
аксиомаларни, постулатларни ва аввалроқ исботланган тезисларни тан олади. У
тафаккур қонунларини онтологик ҳарактерга эга деб таъкидлайди. Зиддият
қонунини энг олий принцип сифатида қуйидагича таърифлайди: «Бир буюм бир
вақтнинг ўзида ҳам бўлиши, ҳам бўлмаслиги мумкин эмас». Етарли асос қонунига
эса «ҳамма мавжуд нарсалар ўзининг етарли асосига эга, шунинг учун улар
мавжуд эмасликдан кўра, мавжуддир», деб онтологик таъриф беради.
Х. Вольфнинг қарашлари Германияда мантиқга оид илмларнинг кейинги
ривожи чун катта аҳамиятга эга бўлди. Баумейстер (1709-1785), Мейер (1718-
1777) ва Л. Эйлер (1707-1783) каби мантиқшуносларга унинг ғоялари сезиларли
таъсир кўрсатган.

Download 0,87 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   23   24   25   26   27   28   29   30   ...   123




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish