Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги урганч давлат университети «технология асослари» кафедраси

Тишли ва червякли узатмаларни таъмирлаш

Тишли гилдиракларда тишларнинг ейилиши, синиши, губчакда ёриқлар ҳосил бўлиши, шпонка ариқчалари, вал ва тешикларнинг ейилиши каби нуқсонлар учрайди.

Ейилган тишлар қаттиқ қотишмаларни эритиб қуйиш, сўнгра ёънувчи, жилвирловчи станокларда ишлов бериш йўли билан қайта тикланиши мумкин. Бунда қайта тикланган тиш шакли шаблон билан назорат қилиб турилади.
Гилдирак губчагидаги ёриқлар одатда пайвандланмайди, балки унга иссиқ ҳолатда хомут ёки бандаж прессланади. Ейилган тишли гилдираклар иқтисодий тежамсиз ҳолларда янгисига алмаштирилади. Янги ёки таъмирланган гилдираклар валга прессланади ёки юмшоқ прокладка орқали болга билан уриб ўрнатилади.
Йигилгандан сўнг, ўқлараро масофа, тишлар иш юзаларининг илашув даражаси, гилдиракларнинг радиал ва ёнаки силкиниши текширилади.
Тишлар илашуви тўгрилиги тегиш изларига кўра текширилади. Бунинг учун етакчи гилдирак тишлари олифада эритилган куя ёки синка юпқа қатлами билан бўялади. Сўнгра, узатма бир неча марта айлантирилади. Бунда етакланувчи гилдирак тишларида излар қолади. Тўгри йигилган узатмада тишларнинг ўрта қисмида излар қолиши керак.
Агар из тишнинг юқори қисмида ҳосил бўлса, ўқлараро масофа талаб қилинганидан катта, пастки қисмида ҳосил бўлса, керагидан кичик. Агар из тишдан ўнг ёки чап томонга силжиган бўлса, гилдираклар эгри ўрнатилган.
Конуссимон тишли узатмалар илашуви тўгрилигини текшириш ҳам юқоридагидек амалга оширилади.
Илашув тўгри бўлмаса, тишларни абразив кукун ва пасталар ёрдамида силлиқлаш, мойланган ҳолда юқори юкламада ишлатиш йўли билан бу нуқсон бартараф қилинади.
Червякли узатмаларда чувалчангсимон гилдирак бронза ёки текстолитдан тайёрланганлиги учун гилдирак червякдан тезроқ ейилади.
Губчак ейилганда губчак ёки гилдирак тўлиқ алмаштирилади.
Червякли узатмаларни йигишда ўқлараро масофа, валлар ҳолати, тишлар орасидаги зазор, илашув текширилади. Червяк жуфтлиги ўрнатиш ҳолати шаблон, шуп, шоқул , чизгич ва обтарози ёрдамида назорат қилинади. Тишдаги излар бўйича илашув ҳолатини назорат қилиш 43, ИИИ-расмда тасвирланган.