Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги урганч давлат университети «технология асослари» кафедраси

5-Маъруза. Кимё саноати механик ва иссиқлик ишлов бериш жихозларини монтаж қилиш
Режа:
Майдалагичлар ва тегирмонларни монтаж қилиш.
2. Қуритиш жихозларини монтаж қилиш.
3. Аралаштиргичлар монтажи.
4. Преслаш қурилмалари ва уларни монтаж қилиш.
5. Хумдонлар ва уларни монтаж қилиш
Майдалагичларни монтаж қилиш қуйидагича амалга оширилади:
Анкер болтлар қудуқчаларга қўйилиб, қудуқчаларга 1:3 таркибли цемент қоришмаси қуйилади. 60 % га қотгач майдалагич монтажи давом эттирилади. Майдалагич фундаментга шундай ўрнатилиши керакки, веретина тик ҳолатда бўлиши, фундамент болтлари тешик деворларига тегмаслиги керак
Майдалагич том ёпқичда ўрнатилса, резина прокладкалар станина лапалари остига ва том ёпқич остки томонидаги болт каллаклари томонидан қўйилади. Гилофли резина прокладкаларни ўрнатишда дастлаб болтга гилоф, сўнгра прокладка ва қопқоқ кийдирилади
Майдалагичнинг ҳолати обтарози ва чизгични чаша устига қўйиб текширилади. Горизонталликдан огиш 1000 мм. диаметрга 0,02-0,05 мм.дан ошмаслиги лозим. Майдалагич ҳолати фундамент ва амортизатор орасига юпқа тунука прокладка қўйиб текисланади. Сўнгра болтга лапа устидан резина прокладка (қалпоқчали) қўйилиб гайкалар бир текис тортилади.
Майдалагич тозаланади ва мойланади. Бўялмаган юзалар 0,5% ли содали иссиқ сув билан ювилади. Қозон, барабан ҳам ювилиб, қуритилади ва артилади. Мой ваннасига тахометр корпусидаги тешик орқали керосин солиниб, 4-5 мин. электродвигател ишлатилади. Сўнгра станина пастидаги тиқин олиниб, керосин тўкилади. Ваннага тоза мой солиниб, 5-6 мин. электродвигател ишлатилади. Керосин қолдиги билан аралашган мой тўкиб ташланади, сўнгра 3 л. И-12 мойи қуйилади.
Сўнгра майдалагич барабан ва қопқоқсиз синалади. Вертикал валнинг айланишига эътибор берилади. Агар тахометр стрелкаси огса, вал тўгри айланаяпти. Сўнгра барабан йигилади. Вертикал валнинг конус қисми ва барабаннинг асосидаги конус қисми вазелин билан юпқа мойланади. Барабан веретенога кийдирилиб, гайка қотирилади ва винтлар стопорланади.
Тарелка тутқичда тарелкалар рақамлари бўйича йигилади. Сўнгра у барабанга қўйилади. Резина прокладка қўйилиб, барабан қопқоги ёпилади. Резба мойланиб, қотириш ҳалқаси тортилади. Ундаги О белгиси барабан қопқогидаги шундай белги билан мос тушиши лозим.
Муфталар ёрдамида бириктириладиган бирикмаларни монтаж қилиш кетма-кетлиги қуйидагича:
а) машина, электродвигател ва редуктор лойиҳа ҳолатига қўйилади;
б) бирикадиган валларнинг горизонталлиги ва паралеллиги текширилади;
в) обтарози, чизгич ва шуп ёрдамида валлар дастлабки центровка қилинади.
Бўйлама ёъналишда валларнинг силжиши зазор қиймати бўйича текширилади.
Валларнинг паралеллиги чизгич ёрдамида аниқланади. Икки ярим муфтанинг цилиндрик сиртларидаги номувофиқлиги 0,05 мм.дан ошмаслиги лозим.
Ярим муфталарнинг бурчакли силжиши улар орасига 4 нуқтада шуп қўйиб кўриб текширилади.
Электродвигател, редуктор ва машина валлари марказлаштирувчи мослама ёрдамида текширилиб, якуний қотирилади. Бунда ҳам текшириш 4 нуқтада амалга оширилади.
Ярим муфталар орасидаги зазорнинг катталиги 0,03 мм. дан ошмаслиги лозим. Акс ҳолда подкладка қўйиш ёки уларни горизонтал кўчириш билан центровка қилинади.

Қуритиш жихозларини монтаж қилиш.

Саноат тизимларида турли типдаги қуритиш жихозлари мавжуд. Уларни монтаж қилишда тубандагиларга эътибор бериш керак:
-жихоз ёки қурилма монтаж майдонига келишида уни қабул қилинганлиги тўғрисидаги далолатнома бор ёки йўқлиги, тўлиқ расмийлаштирилган ва барча иштирокчилар томонидан имзоланганлиги;
-қурилманинг техник паспорти борлиги, жамланма таркибида барча қисмларнинг мавжудлиги;
-қурилма таянчларининг маҳкамланиш жойлари цапфалар ва больт жойларининг бутунлиги;
-фундаментларнинг бутунлиги, мустахкамлиги талаб даражасида эканлиги, фундаментларни қабул қилинганлиги ҳақидаги далолатнома мавжудлиги;
- монтаж инструментларининг мавжудлиги ва етарлилиги;
- жиҳознинг оғирлигидан келиб чиқиб уни қўтариш ва тушириш мосламаларининг мавжудлиги, зарурий ҳолатларда қўшимча кучларни ёки техникаларни жалб қилиш имкониятлари;
- қурилмани фундаментларга монтаж қилишда фундамент ва цапфа оролиғида резина подушканинг мавжудлиги;
- қурилма больтларини тортишда қарама-қарши томонли тортиш усулини қуллаш;
- қурилма комплекси таркибидаги дастгохларнинг ўзаро горизонталлигини обтарози ёрдамида текшириш
-монтаж ишлари тугагандан кейин белгиланган тартибда синов ишларини олиб бориш;
- монтаж ишлари тугаганлиги тўғрисида тегишли ишни қабул қилиш-топшириш далолатномасини тузиш;
Аралаштиргичлар монтажи.
Саноат тизимларида турли типдаги аралаштириш қурилмалари ишлатилиб уларда асосан суюқликлар пастасимон материаллар, қуриқ моддалар аралаштирилади. Бу тур қурилмаларни монтаж қилишда тубандагиларга эътибор бериш керак:
-жихоз ёки қурилма монтаж майдонига келишида уни қабул қилинганлиги тўғрисидаги далолатнома бор ёки йўқлиги, тўлиқ расмийлаштирилган ва барча иштирокчилар томонидан имзоланганлиги;
-аралаштиргичнинг техник паспорти борлиги, жамланма таркибида барча қисмларнинг мавжудлиги;
-аралаштиргич таянчларининг маҳкамланиш жойлари цапфалар ва больт жойларининг бутунлиги;
-фундаментларнинг бутунлиги, мустахкамлиги талаб даражасида эканлиги, фундаментларни қабул қилинганлиги ҳақидаги далолатнома мавжудлиги;
- монтаж инструментларининг мавжудлиги ва етарлилиги;
- аралаштиргичнинг оғирлигидан келиб чиқиб уни қўтариш ва тушириш мосламаларининг мавжудлиги, зарурий ҳолатларда қўшимча кучларни ёки техникаларни жалб қилиш имкониятлари;
- аралаштиргични фундаментларга монтаж қилишда фундамент ва цапфа оролиғида резина подушканинг мавжудлиги;
- аралаштиргич больтларини тортишда қарама-қарши томонли тортиш усулини қуллаш;
- аралаштиригч комплекси таркибидаги дастгохларнинг ўзаро горизонталлигини обтарози ёрдамида текшириш
-монтаж ишлари тугагандан кейин белгиланган тартибда синов ишларини олиб бориш;
- монтаж ишлари тугаганлиги тўғрисида тегишли ишни қабул қилиш-топшириш далолатномасини тузиш;
Преслаш қурилмалари ва уларни монтаж қилиш
Саноат тизимларида пластик массаларни, ярим қуруқ ва қуруқ аралашмаларни , сочилувчан, толали материалларни пресслаш учун турли типдаги пресслаш қурилмалари ишлатилади.. Бу тур қурилмаларни монтаж қилишда тубандагиларга эътибор бериш керак:
-жихоз ёки қурилма монтаж майдонига келишида уни қабул қилинганлиги тўғрисидаги далолатнома бор ёки йўқлиги, тўлиқ расмийлаштирилган ва барча иштирокчилар томонидан имзоланганлиги;
-апресснинг техник паспорти борлиги, жамланма таркибида барча қисмларнинг мавжудлиги;
-пресс таянчларининг маҳкамланиш жойлари цапфалар ва больт жойларининг бутунлиги;
-фундаментларнинг бутунлиги, мустахкамлиги талаб даражасида эканлиги, фундаментларни қабул қилинганлиги ҳақидаги далолатнома мавжудлиги;
- монтаж инструментларининг мавжудлиги ва етарлилиги;
- аралаштиргичнинг оғирлигидан келиб чиқиб уни қўтариш ва тушириш мосламаларининг мавжудлиги, зарурий ҳолатларда қўшимча кучларни ёки техникаларни жалб қилиш имкониятлари;
- аралаштиргични фундаментларга монтаж қилишда фундамент ва цапфа оролиғида резина подушканинг мавжудлиги;
- аралаштиргич больтларини тортишда қарама-қарши томонли тортиш усулини қуллаш;
- аралаштиригч комплекси таркибидаги дастгохларнинг ўзаро горизонталлигини обтарози ёрдамида текшириш
-монтаж ишлари тугагандан кейин белгиланган тартибда синов ишларини олиб бориш;
- монтаж ишлари тугаганлиги тўғрисида тегишли ишни қабул қилиш-топшириш далолатномасини тузиш;

Хумдонларни монтаж қилиш

Дастлаб ведомост бўйича печ қисмларининг тўлиқлиги ва фундамент текширилади.

Монтаж каркас деворларини йигишдан бошланади. У фундаментга қўйилгач, рама монтаж қилинади.
Конвейерни ўрнатишдан олдин 3 та бўйлама сим тортилади. Четки симлар занжир ўқларидан, ўртадаги сим эса печнинг ўқидан ўтади. Шу симлар бўйича гишт терилади, ўтхона ўрнатилади. ўтхона рамаси билан гишт орасида 5 мм. қалинликдаги асбест лист ўрнатилади. Кузатиш люклари шоқул ва обтарози ёрдамида ўрнатилади. Люк корпуси 3-5 мм. ли асбест картон билан ўрнатилади. Нон сифатли чиқиши учун печ тўсиқлари жуда яхши бекитилиб, ташқи томонидан асбест лист билан ўраб чиқилади.
Конвейер ёъналтирувчиларини ўрнатишдан олдин, уларнинг ўқлари текширилади. Ёъналтирувчилар занжир ўқлари бўйича обтарози билан горизонталлигини текшириб ўрнатилади. Кронштейнлари гишт деворга маҳкам қотирилади
Йигма бирликлар қуйидаги кетма-кетликда ўрнатилади:
1) етакчи вал рама ва подшипниклари билан;
2) пастки ёъналтирувчилар кронштейн ва рама билан;
3) тарангловчи вал подшипниклари ва рамаси билан;
4) юҚ ори ёъналтирувчилар кронштейнлар билан.
Гишт териш тугагач ва пишириш камераси ўтхонаси тайёр бўлгач, конвейер занжирлари блок-юлдузчаларга ўрнатилиб, люлкалар маҳкамланади.
Конвейерни ишга туширишдан олдин, конвейер занжири графитли керосин билан, узатма занжири - И-30А маркали индустриал мой билан, шарикоподшипниклар-универсиал УЦ -1 мойи билан мойланади, червякли редукторга И - 40 А мойи қўйилади.
Конвейер дастлаб қўлда айлантириб кўрилади. Занжир жуда таранг бўлмаслиги керак, занжир звенолари тишли гилдиракка яхши илашиши ва ёъналтирувчи яхши ётиши керак. Люлкадан пишириш камерасининг полигача 890 мм. бўлиши лозим. Сўнгра, 3 соат давомида электродвигател ёрдамида обкатка қилинади.