Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги умиров С. Э., Қодиров З. З

26-
расм. Ўзаро кесишувчи синовларни ўтказиш схемаси 
 
Тажрибанинг омиллар бўйича тузилиши 
Тажрибаларни омиллар бўйича ташкил этишда битта беморда иккитадан 
ортиқ муолажани синаб кўриш мумкин. Бунда дастлаб беморларни 1-

---

препарат ва плацебо учун, кейин эса 2-препарат ва плацебо учун 
рандомизацияланади (9-жадвал). 
• 
А ва В препаратларни қабул қилаётган беморлар; 
• 
В препаратни ва плацебони қабул қилаётган беморлар; 
• 
А препаратни ва плацебони қабул қилаётган беморлар; 
• 
фақат плацебони қабул қилаётган беморлар. 
Тадқиқотларни бу тахлит ташкил этиш, иккита алоҳида тадқиқотни 
ўтказишга нисбатан иқтисодий жиҳатдан анчагина афзалдир. 
9-
жадвал 
Тажрибаларни омиллар бўйича ташкил этиш схемаси 
А препарати 
В препарати 
ҳа 
йўқ (плацебо) 
ҳа 
АВ 
А- 
йўқ (плацебо) 
-
В 
- 
 
Препаратни буюришдаги қийинчиликлар 
Муолажа табиатидан (даволаш, ташхисий, профилактик) қатъий назар, у 
очиқ-ойдин тасвирланиши ва стандартланиши зарур.
Буюрилган миқдорни (дозани) қабул қилишга амал қилиниши муҳим 
шартлардан биридир. Белгиланган тартибда препаратни парентерал қабул 
қилишда белгиланган миқдордаги фаол модда организмга киритилади. 
Перорал шаклдаги препаратларни қўллаш муайян қийинчиликларга олиб 
келади. Беморлар комплайенс туфайли белгиланган суткалик миқдорни 
қабул қилмасликлари, яққол ножўя таъсирларда эса, кескин камайтиришлари 
мумкин. Айрим муолажаларда, хусусан, жарроҳликда, мануал терапияда, 
игнатерапияда дозани белгилаш жуда мушкул. 
Клиник синов пайтида беморга аввал буюрилган муолажалар 
тўхтатилиши шарт. Олдинги давони тўхтатиш ва клиник синовни бошлаш 
оралиғидаги муддат, фаол модда концентрацияси пасайиб, ўз таъсир кучини 
йўқотишига қараб белгиланади. Агар асосий гуруҳ иштирокчилари қўшимча 

---

препарат қабул қилишса (коинтервенция), натижа препаратнинг юқори 
самарадорлиги томонга оғиши мумкин. Агар назорат гуруҳи иштирокчилари 
ҳам, асосий гуруҳ иштирокчилари қабул қилишаётган препаратни қабул 
қилишса (контаминация, ифлосланиш), натижа препаратнинг самарадорлиги 
йўқ томонга оғиши мумкин. 
Синовни 
ташкил 
этиш, 
амалга 
ошириш 
жараёнларида 
коинтервенциянинг, контаминациянинг олдини олиш бўйича, шунингдек, 
беморлар ва тадқиқотчилар томонидан ҳаракат баённомасидаги 
кўрсатмаларни бажаришда комплайенсни оширишлари бўйича тадбирлар 
кўрилади. Бу борадаги тадбирлардан бири – синов бошлангунича кириш 
босқичини ўтказишдир. Бу босқичда тадқиқот тартибини бажармаётган 
беморлар аниқланади. Бунинг учун, масалан, қабул қилинаётган 
препаратнинг сийдикдаги қолдиғини аниқлаш бўйича синамалардан 
фойдаланиш мумкин. Синовга фақат тадқиқот тартибига риоя этувчи 
иштирокчиларнигина қолдириш зарур. Коинтервенция ва контаминацияни 
батамом бартараф этишнинг деярли иложийўқ, шунинг учун бу ҳолатни 
маълумотларни таҳлил этиш жараёнида инобатга олиш мақсадга 
мувофиқдир. 
Оқибатлар (“мақсадли” белгилар) – муолажа самарадорлиги 
баҳоланишига асос бўладиган ҳодисадир. Оқибатларнинг турлари 
қуйидагилардир: 
• 
клиник муҳим оқибатлар (ўлим, ҳаёт давомийлиги, қайталанишлар 
частотаси, иш қобилиятининг сақланиши); 
• 
оралиқ; 
• 
билвосита; 
• 
суррогат оқибатлар.