Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги умиров С. Э., Қодиров З. З

Киритиш ва истисно этиш мезонлари 
Текширилувчиларни киритиш мезонлари – тадқиқотга киритилган 
беморларга монанд бош мажмуани (популяцияни) тасвирлаш учун зарур.
Текширилувчиларни истисно этиш мезонлари – бир жинсли (бир хил) 
танланмани яратиш учун, яъни тадқиқот бошидан бошлаб иштирокчиларнинг 
хилма-хиллиги минималлигини таъминлаш ва муолажанинг самарадорлик 
даражасини баҳолаш учун зарур. Тадқиқот иштирокчилари сафидан оғир 

---

қўшимча хасталиги, тадқиқот шартларига риоя этилишига тўсқинлик 
қилувчи ҳолатлари мавжуд шахслар истисно этилади. Шу тарзда синовнинг 
статистик сезгирлиги оширилади.
Иштирокчилар розилиги 
Киритиш мезонларига монанд барча беморлар тадқиқотда иштирок этишлари 
зарур. Лекин тадқиқотга жалб этилиши мўлжалланаётган ҳар бир иштирокчи 
ўз розилигини билдириши талаб этилади. Айримлар синалаётган муолажа 
усулларидан бирини афзал билишади, гуруҳларга танлаш учун монелик 
кўрсатишади. Бошқа бировлар тадқиқот объекти бўлишни хоҳлашмайди ёки 
умуман бошқа (ўрганилаётган усуллардан бошқа) даво усуллари билан 
даволанишни маъқул кўришади. Бундай беморлар тадқиқотга жалб 
этилмайди. Тадқиқотга розилик билдирган иштирокчиларнинг ҳиссаси 
(response rate)
, умумий текширилиши мумкин бўлган беморларнинг, камида 
80% ини ташкил этиши мақсадга мувофиқ бўлади. Беморлар тадқиқотнинг 
мақбуллигига қараб тавсияларга амал қилишади. Биронта усулни афзал деб 
танлайдиган беморлар, барча тавсияларни тўғри бажаришга ҳаракат 
қилишади. Иштирокчиларнинг бу сифати яхши ижрочилик ёки комплайенс 
деб аталади. 
Тадқиқот иштирокчилари сонини режалаштириш 
Тадқиқотга жалб этиладиган иштирокчилар сони (танланма ҳажми) асосли 
бўлиши шарт ва бунда қуйидагиларга таянилади: 
• 
кўзда тутилаётган (кутилаётган) самарадорлик даражасига; 
• 
тадқиқот таркибига; 
• 
самарадорликни 
аниқлашнинг 
илгари 
белгиланган 
статистик 
аҳамиятлилиги бўсағасига; 
• 
касалликнинг тарқалганлигига. 
Кутилаётган самарадорликни аниқлаш учун тадқиқотни режалаштириш 
жараёнида жалб этиладиган иштирокчилар сонини етарлича миқдорда 

---

белгилаб олинади. Уни ҳисоблаш топиш анчагина мураккаб, шунинг учун 
махсус статистик дастурлар ёрдамида бажарилади.