Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги умиров С. Э., Қодиров З. З

 

---

Ретроспектив эпидемиологик таҳлил босқичлари 
Тасвирий ретроспектив эпидемиологик таҳлил тадқиқотларни ўтказиш 
қатор кетма-кет, изчил ва ўзаро боғлиқ босқичлардан иборат: 
• 
ахборот таъминоти, маълумотларга бирламчи статистик ишлов бериш; 
• 
барча аҳоли касалланиш кўрсаткичларининг тақсимланишини (йиллик ва 
ойлик) ўрганиш; 
• 
индивидуал белгилар бўйича ажратилган аҳоли гуруҳларида касалланиш 
кўрсаткичларининг тақсимланишини (динамика ва таркиб) ўрганиш; 
• 
жой белгиси бўйича ажратилган аҳоли гуруҳларида касалланишни 
ўрганиш; 
• 
якуний тасвирлаш. 
Тадқиқот натижалари бўйича касалланишнинг аниқланган кўринишлари 
тасвирланади (жадваллар, диаграммалар ва матн). Унда касалланиш 
тақсимланишининг хусусиятлари акс эттирилади ва мазкур тақсимланишни 
белгилаб бераётган хавфли омиллар ҳақида фараз шакллантирилади.
Касалланиш динамикаси 
Йиллар мобайнидаги (кўп йиллик) касалланиш динамикаси.
Аҳолининг турли касалликлар билан касалланиши вақт мобайнида бир текис 
эмаслиги (ўзгариб туриши) билан характерланади. Кўп йиллик касалланиш 
динамикасига эпидемик тенденция, даврийлик ва касалланишнинг 
номунтазам (эпизодик) ўсиши ва пасайиши хосдир: 
А) Кўп йиллик динамикада касалланиш жадаллиги ўзгаришининг асосий 
йўналишига эпидемик тенденция дейилади. У касалланишнинг 
барқарорлашувини, ўсишини ва пасайишини характерлайди. Эпидемик 
тенденциянинг бу уч варианти касалланишни регуляция қилувчи сабаблар ва 
шарт-шароитлар динамикасини акс эттиради. 
Б) Даврийлик кўринишлари - ўзаро боғланган даврий кўринишларда 
тебраниш жараёнлари, сабаб-оқибат боғланишлари учун хос бўлган, фазалар 
фарқи билан синхрон тарзда кечувчи жараёндир. Сабаб-оқибат 

---

боғланишларининг хилма-хиллиги даврийлик кўринишларининг даврлари 
узунлиги ва амплитудаси катталиги бўйича хилма-хиллигини белгилайди. 2-
5, 7-
15, ҳамда 20 ва ундан кўп йиллик даврни қамраб олувчи узунликдаги 
даврийлик кузатилади. Шу сабабдан кичик, ўрта ва катта даврлар фарқланди. 
В) Кўп йиллик динамикада касалланишнинг мунтазам бўлмаган 
тебранишлари. Бу мунтазам характерга эга бўлмаган ижтимоий ва табиий 
шароитларининг сезиларли ўзгаришлари натижасида пайдо бўлади. 
Урушлар, табиий офатлар, самарали профилактик тадбирларни ўтказишдаги 
камчилликлар сабаб бўлади. Барча миграция жараёнлари касалланишнинг 
номунтазам (эпизодик) тебранишларига, яъни касалланиш пайдо бўлишига, 
ривожланишига ва ўсишига сабабчи бўлади.