Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент педиатрия тиббиёт институти

1.5. БОЛА
ЛАРНИ БОЛАЛАР МУАССАСАСИГА ВА 
МАКТАБГА ТАЙЁРЛАШ. МАКТАБГА ҚАБУЛ ҚИЛИШ 
ОЛДИДАН БОЛАЛАРНИНГ АҚЛАН ЕТУКЛИГИНИ 
БАҲОЛАШ 
1. Болаларни мактабгача бўлган болалар муассасасига тайёрлаш 2 
босқичдан, яъни умумий тайёргарлик ва махсус тайёргарлик 
босқичидан иборат. Бу иккала тайёрлаш босқичини умумий 
амалиёт шифокори ва ҳамшираси амалга оширади. 
2. Умумий тайёргарлик – боланинг чақалоқлик давридан умумий 
қабул қилинган тадбирларни ўтказишдан иборат. Бундай 
тайёргарликнинг мақсади боланинг жисмоний ва Руҳий ривожлани-
шини тўлиқ таъминлашдир. 
3. Махсус тайёргарлик боланинг 3 ойлигидан бошланади ва 
қуйидаги тадбирларни ўз ичига олади: -умумий амалиёт шифокори, 
соғлом бола хонаси ҳамшираси билан биргаликда болаларнинг 
жисмоний 
ривожланиши 
ва 
мактабгача 
бўлган 
болалар 
муассасасига тайёрлаш тўғрисида ота-оналар билан суҳбат 
ўтказиш; 
-Болалар болалар муассасасига ўтгунга қадар 2–3 ой давомида 
диспансер назоратига олиш ва лаборатор текширувдан ўтказиш; 
-уларни саломатлик ҳолати ва охирги диспансер кузатуви 
натижаларига кўра даволаш; 
-болалар муассасага қабул қилингунга қадар 1–2 ой олдин ўткир 
касалликларнинг олдини олиш мақсадида организмнинг 
носпецифик иммун ҳолатини кўтаришга йўналтирилган умумий, 
маҳаллий чиниқтириш ўтказиш. Болани бурун билан нафас 
олишга ўргатиш, ультрабинафша нурлар, В гуруҳ витаминлари 
ва интерферон билан даволаш; 
-болаларни муассасага қабул қилиш учун ҳужжатлар тайёрлаш: 
боланинг ривожланиш тарихига болани тайёрланганлиги 
тўғрисида тўлиқ, маълумот яъни диспансер кузатуви 
натижалари, соғломлаштириш тадбирлари ўтказилганлиги 
тўғрисида, мактабгача болалар муассасаси учун маълум бир 
режа асосида болани мослашиш даврида овқатлантириш, 
жисмоний чиниқтириш, ўткир ва сурункали касалликлар 
қайталанишининг 
олдини 
олиш 
учун 
даволаш 
ва 
соғломлаштириш режаси кўрсатилган эпикриз ёзиш. 

---

30 
4. 
Агар бола ўткир касаллик билан оғриган бўлса, у тўлиқ 
тузалгандан 2 ҳафта кейин болалар муассасасига қабул қилинади. 
5. 
Болалар муассасасига қабул қилиш олдидан 1 ой муддат 
ичида эмлашлар ўтказилмайди. 
6. 
Хавфли гуруҳ, сурункали касаллиги бор, туғма нуқсонлари 
бўлган болаларга болалар муассасасига йўлланма бериш боланинг 
касаллигига боғлиқ бўлган махсус мутахассисларни жалб қилиш 
билан ҳал қилинади. 
БОЛАЛАР МУАССАСАСИГА ҚАБУЛ ҚИЛИШ УЧУН 
ТЎЛДИРИЛИШИ КЕРАК БЎЛГАН ҲУЖЖАТЛАР 
Болалар муассасасида болага 026/у шакл ва 063/у шакл нусхаси 
тўлдирилади. 
Болаларни мактабга қабул қилиш учун тайёрлаш 
Болаларни мактабга тайёрлаш уларнинг мактабгача бўлган 
давридан бошлаб олиб борилади. Болаларни максимал даражада 
соғломлаштириш ва мактабга боргунга қадар ҳар хил 
касалликларни аниқлаш мақсадида улар 3 ва 5 ёшлигида ҳар 
томонлама чуқур тиббий кўрикдан ўтказилади. Болани мактабга 
тайёрлигини аниқлаш мақсадида мактабга қабул қилишдан олдин 
УАШ ва тор мутахассислар томонидан яна бир бор текширувдан 
ўтказилади. Бунда боланинг гавда узунлиги ўлчанади, асосий 
клиник таҳлиллар: умумий қон, сийдик, ахлат текширилади. 
Текширув натижалари, саломатлиги тўғрисидаги шифокор 
хулосаси боланинг ривожланиш тарихига ва тиббий картасига қайд 
этилади ва ўқув йилининг бошида мактабга берилади. 
БОЛАЛАРНИ МАКТАБГА ҚАБУЛ ҚИЛИШДА ФУНКЦИОНАЛ 
ЕТУКЛИГИНИ БАҲОЛАШ 
Мактаб ёшидаги етуклик – болаларни жисмоний, ижтимоий- 
руҳий ривожланишининг маълум бир даражага етганлиги бўлиб, бу 
тизимли 
ўқитиш 
ва 
тарбиялашга 
боғлиқ 
зўриқишларга 
тайёрлигидир. Боланинг мактабга тайёрлиги жисмоний, ахлоқий, 
ақлий қобилиятларидан ташкил топган бўлади. 
Мактабга тайёр бўлмаган болалар ўқув дастури талабларини 
бажара олмайди, натижада боланинг саломатлигида ўзгаришлар 
кузатилади. 

---

31 
Мактабга 
қабул 
қилишдан 
олдин 
болаларни 
жисмоний 
соғломлигини аниқлаш учун псиҳологик текширув 
Ҳамма болалар мактабга тайёрлигининг етуклигини аниқлашда 
психофизиологик текширув қуйидаги мезонлар бўйича ўтказилади: 
1. 
Керн -Йерасик синамаси. 
2. 
Товушни талафуз қилиши. 
3. 
Сўзларни 
ассоциация 
қилиш 
қобилиятини 
текшириш. 
4. 
Мотометрик синама. 
Керн-Йерасик синамаси 3та вазифани ўз ичига олади: 
1) эркак кишининг расмини чизиш; 
2) 3та сўздан иборат қисқа жумлани кўчириб олиш; 
3) нуқталар гуруҳларини кўчириб бериш; 
Сўзнинг ассоциацияси тажрибаси 
Болага 15та таъсир этувчи сўз таклиф қилинади, боланинг сўзларни 
ассоциацияси қобилияти текширилади. Жавоблар мос ва мос 
бўлмаган жавобларга бўлинади. 
Нутқ софлигини аниқлаш 
Сўз талаффУЗИ да нуқсон бор-йўқлигини аниқлаш. Бола расмдаги 
буюмларнинг номини айтиб бериши керак бўлади. 
Мотометрик синама: - “ айланани қирқиш” –
Болага бир-бирининг ичига 7 айлана чизилган картон қоғоз 
берилади. Бола айланалар ичидан қалин қилиб чизилган айланани 
қирқиб олиши керак.