Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент архитектура қурилиш институти

Конструкция материали бўйича затворлар пўлат, ёғоч, темир-бетон, 
тўқимали (матоли) турларга бўлинади. Пўлат затворлар
 материалининг юқори 
мустаҳкамлиги туфайли кенг тарқалган. Пулатнинг маркаси затворнинг ишлаш 
шароити, у ёки бу элементнинг вазифаси ва ясаш усули бўйича танланади.
 Ёғоч 
затворлар
 асосан таъсир этувчи босим 4...5 м, кенглиги 3..4 м баъзан 8..10 м ли 
оралиқларни ёпиш учун мўлжалланилади. Темир-бетонли затворлар катта 
оғирликка эга бўлганлиги сабабли кам ишлатилади. Олдиндан кучайтирилган 
конструкцияларнинг қўлланилиши бу камчиликни сезиларли даражада 
камайтиради. Тўқимали затворлар
резина аралаштирилган ёки синтетик 
(нейлон, капрон, лавсан ва бошқалар) матолардан тайёрланади.
Сув босимини иншоотга узатиш усули бўйича затворлар босимни 
оралиқ ва ён деворларга, иншоот остонасига, остона ва оралиқ деворга (ён 
деворга), чуқур жойлашган тирқиш контури ёки унинг бир қисмига узатиш ва 
сув босимини иншоотга узатмайдиган турларга бўлинади. 
Ҳаракат қилиш усули бўйича затворлар илгариланма силжийдиган, 
айланувчи, думаланувчи, эркин сузувчи турларга бўлинади.
Узатма тури бўйича затворлар электр, гидравлик юритма ва қўл кучи 
билан ҳаракатланадиган ёки сув таъсиридан, яъни сув босими кучи 
ҳаракатланишидан фойдаланиш мумкин.
Юза жойлашган затворлар таснифи. Затвор конструкциясини 
ҳарактерлайдиган асосий белгилардан бири сув босимини иншоотга узатиш 
усулидир.
Босимни оралиқ ва ён деворларга узатувчи затворлар:

---

196 
1) 
ясси шандорлар ва ясси затворлар (5.1-расм, а, b), улар 
илгариланма
ҳаракат қилади;
2) сегментли, айланма ҳаракат қилади (5.1-расм, d);
3) валикли, думаланувчи (5.1-расм, e). 
5.1 
- расм. Юза жойлашган асосий затвор турлари 
Сув босимини иншоотга узатади: а-e-оралиқ ва ён деворларга; f-n остонага;о-r-остонага ва 
оралиқ деворларга; q-иншоот-а босим узатилмайди.