Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент архитектура қурилиш институти

 
 
3.35 - расм. Консолли шаршара: 
1-кириш; 2-кўприк; 3-бетонли нов; 4-темир-бетонли нов; 5-консол; 6-трамплинлар;
7-ромли таянч; 8-бикрли тўсинлар; 9-ювилиш воронкаси. 
Консолли шаршаралар охирги қисмининг темир-бетон новлари 
таянчларга ўрнатилади. уларнинг сони кўндаланг йўналиш бўйича иккитадан 
кам бўлмаслиги керак. Таянчлар конструкцияси бўйича рамали, яхлит, устунли, 
пойдевори чуқур жойлашган таянчлар қозикли кўринишда бўлади. Ювилиш 
воронкасида таянч қозиқлар заминининг ювилишдан ҳимоялаш мақсадида, 
унинг ён томонларига ичига тош тўлдирилган катаклар ўрнатилади ёки бетон 
қопланади. 
Ювилиш воронкаси. Консолли шаршаралардан сув оқими ҳимояланмаган 
грунтга тушади. Сув оқими тушиш тезлиги грунтнинг ювилиш тезлигидан 
катта бўлса, ювилиш воронкаси ҳосил бўлади.

---

92 
Ювилиш воронкаси бўйлама ва кўндаланг йўналишларда шаклланади. 
Ёпиқ циркуляция ҳосил бўлиши натижасида унинг ўлчами кўпроқ кўндаланг 
йўналишда бўлади ва воронка ўлчамининг кўндаланг йўналишда ошишига 
сабаб бўлади. Ён томондаги ювилишларни темир-бетон копламаларни қўллаш 
билан мустаҳкамлаш мумкин. Консолли шаршараклар катта миқдордаги 
солиштирма сув сарфларини ўтказганда ювилиш воронкаси ўлчамлари 
ҳисоблар асосида қабул қилинади. Четки таянчлар ювилиб кетмаслиги учун 
иншоот томонидаги қиялик мустаҳкамланади. Агар ён бағирлардан фильтрация 
сувлари сизиб чиқиши кузатилса, уларнинг силжишга устуворлигини 
таъминлаш учун дренажлар ўрнатилади. 
Ювилиш воронкаси чуқурлиги солиштирма сув сарфига боғлиқ. Унинг 
чуқурлигини камайтириш конструктив усуллар ёрдамида амалга оширилади. 
Бунинг учун солиштрма сув сарфини камайтириш оқим структурасини 
ўзгартириш, эркин ҳаракатдаги сув оқимини узоқлаштириш лозим. 
Солиштирма сув сарфини камайтириш консол узунлиги чегарасида унинг туби 
кенглиги кенгайтирилади (3.36 - расм, а), бунда 

бурчак сув оқимини ён 
деворлардан ажралмаган ҳолда оқимини таъминлаш асосида қабул қилинади. 
Агар 

бурчаги қиймати ошиб борса, бўйлама йўналтирувчи деворлар 
ўрнатилади. (3.36 - расм, б). 
Воронкага тушадиган оқимни жилғаларга бўлиб юбориш учун ён 
деворсиз тирқишли юза қабул қилинади (3.36 - расм, д). Бу конструкцияда 
консол узунлиги бўйича ён деворлар ўрнатилмайди, оқим йўналиши бўйича 
тарқишлар жойлаштирилади. Сув бу юзанинг ён томонидан, ҳамда 
тирқишлардан оқиб тушади. Ювилиш воронкасига тушадиган солиштирма сув 
сарфи кам миқдорни ташкил қилади ва ювилиш чуқурлиги камаяди. Эркин 
ҳаракатдаги сув оқимини узоқлаштириш учун, консол этак қисмида 
трамплинлар ўрнатилади (3.36 - расм, в). Уларнинг баландлиги трамплин 
олдидаги сув чуқурлигининг 1,2…2 оралиғида қабул қилинади. 

---

93 
 
3.36 - расм. Консолли шаршаралар охирги қисм қурилмалари: 
а-кенгаядиган; b-бўйлама йўналтирувчи деворлар; d-трамплинлар; e-кўндаланг деворлар; f-ён 
деворсиз тирқишли юза.