|
Курс ишининг объекти ва предмети. Ишнинг объекти МДҲ мамлакатлари иқтисодиёти ва савдо-иқтисодий ҳамкорлиги ҳисобланади. Республикамизнинг МДҲ ҳудуди доирасидаги интеграцион жараёнлардаги иштироки илмий ишнинг предметини ташкил этади.
Курсишининг таркибий тузилиши ва ҳажми.Курс иши кириш, икки боб, хулоса, фойдаланилган адабиётлар рўйхатидан иборат.
1-БОБ. ИНТЕГРАЦИЯ РИВОЖЛАНИШИНИНГ ОБЪЕКТИВ ОМИЛЛАРИ ВА САБАБЛАРИ
1.1. Глобаллашув даврида жаҳон хўжалигида интеграцион жараёнларни ривожлантириш шарт-шароитлари
Глобаллашув ХХ-ХХI асрларда жаҳон иқтисодиётининг ривожланишдаги энг асосий жараёнларидан бири бўлиб, хўжалик ҳаёт байналминаллашувининг янги босқичи ҳисобланади.
Халқаро ишлаб чиқариш кооперацияси, халқаро меҳнат тақсимоти, ташқи савдо ва халқаро иқтисодий муносабатлар натижасида миллий иқтисодиётларни ўзаро алоқаси ва бир бирига боғлиқлиги кучаймоқда. Ташқи омилларни ҳисобга олмасдан давлатларнинг иқтисодий ривожланишини таъминлаш мумкин эмас.
Маълум бир давлатларнинг иқтисодиётлари бир-бирига боғлиқлиги кучайиши, халқаро иқтисодий муносабатларни миллий иқтисодиётларга таъсирини ортиши, мамлакатларнинг жаҳон хўжалигидаги иштироки хўжалик фаолиятни байналминаллашуви деб аталади. Иқтисодиёт байналминаллашуви бир қатор босқичларини босиб ўтган бўлиб, дастлабки босқичи халқаро иқтисодий ҳамкорлик ҳисобланади ва бунда ташқи савдонинг вужудга келиши (ХVIII аср охирлари ва XX аср боши) билан боғлиқ. Халқаро ва давлатлар ўртасидаги хўжалик алоқаларнинг меъёрий ривожланиши, қайта ишлаб чиқариш жараёнининг миллий чегаралардан ташқарига чиқиши халқаро иқтисодий ҳамкорлик деб тушунилади.
Кейинги босқичи халқаро иқтисодий интеграция деб юритилади. Бу халқаро меҳнат тақсимотнинг чуқурлашиши, капитал ҳаракатининг байналмилаллашуви, илмий-техник ривожланиш глобал характерга эга бўлганлиги, очиқ миллий иқтисодиёт ва эркин савдо даражаси ортиши билан изоҳланади. Интеграция сўзи лотин тилидан (integratio) олинган бўлиб, маълум бир қисмларнинг умумлашиши, ягона бир шаклга келиши ва бирлашишини англатади. Мамлакатларнинг миллий иқтисодиётлари ўзаро яқинлашиб, бир-бирига бирлашиши ҳамда байналминаллашув жараёнида ягона бир ишлаб чиқариш тизимида фаолият юритиши халқаро иқтисодий интеграция деб аталади.
Иқтисодий интеграция қуйидагиларда намоён бўлади:
турли мамлакатларнинг миллий хўжаликлари ўртасидаги ҳамкорлик ҳамда уларнинг тўлиқ ёки қисман умумийлашиши;
мамлакатлар ўртасида товар, хизмат, капитал ва ишчи кучи харакатидаги тўсиқларни бартараф этиш;
ягона бозор яратиш мақсадида маълум бир давлатлар бозорларининг яқинлашуви;
турли мамлакатларга тааллуқли бўлган иқтисодий субъектлар ўртасидаги фарқни йўқ қилиш;
■ ҳар бир мамлакатда иқтисодий фаолият билан шуғлулланувчи чет эл субъектларини камситишга йўл қўймаслик.
Иқтисодий интеграция жараёнлари икки томонлама, ҳудудлараро ва глобал шароитда бўлиши мумкин. Ҳозирги вақтда интеграцион бирлашмаларнинг энг асосий хусусиятлари бу ҳудудий даражада ривожланиши ҳисобланади. Давлатлараро бошқарув тизимини жорий этган ҳолда, якка умумий минтақавий хўжалик мажмуи ташкил этилмоқда. Ҳозирги босқичда халқаро алоқалар тизимининг барча жабҳаларида изчил ўзгаришлар содир бўлмокда. Унинг асосий сабаби глобаллашув жараёнларининг ривожланиши билан боғлиқ.
Глобаллашув байналминаллашувнинг энг юқори босқичи бўлиб, шу нуқтаи назардан бу фақатгина инсон ва товарлар ҳаракатининг ўсишигина эмас, балки билимлар ва маълумотлар алмашувига асосланади. Глобаллашувга атрофлича ёндашган ҳолда, аҳолининг эркин миграцияси, товар ва хизматлар, технология ва маълумотларнинг тўсиқсиз эркин ўтиши, инвестициялар ҳажмининг кенгайиши, ҳудудий ва ихтисослашган бозорларнинг ўзаро байналминаллашуви, экологик, демографик муаммоларни долзарб масалага айланганлиги тушунилади.
Иқтисодий интеграция ва глобаллашувнинг ривожланиш босқичларини 1.1-расмда кўриш мумкин. Ушбу расмда жаҳон иқтисодиётининг бир қатор байналминаллашув жараёни қисқартирилган. Ушбу схемадаги жараён маълум даражада абстракт бўлиб, унда «хўжалик ҳаётдаги байналминаллашув», «халқаро иқтисодий ҳамкорлик», «халқаро иқтисодий интеграция», «глоаблизация» каби тушунчаларни қамраб олишга ҳаракат қилинган.
Иқтисодий интеграция глобаллашув жараёнларининг асосини ташкил этади. Трансмиллий корпорацияларнинг аксарияти учун жаҳон ягона бир бозорга айланган. Кўпгина ҳудудлар улар иқтисодий фаолият юритиши учун очиқдир. Кўпгина олимлар фикрига кўра, ҳеч қандай жамиятдаги ижтимоий, иқтисодий, сиёсий, ҳуқуқий ва бошқа жараён ёки ҳаракатларни глобаллашувдан чегаранланган ҳолда, атрофлича кўриб чиқиб бўлмайди. Юқорида таъкидланганидек, халқаро алоқаларнинг глобаллашуви жамият ҳаёти ҳамда фаолиятидаги турли соҳа ва жабҳаларни бир-бирига таъсир этиши ҳамда боғлиқ бўлиб қолишининг кучайётгани тушунилади.
Глобаллашув – бу иқтисодий-ижтимоий янгиликлардаги энг ёрқин тараққиётнинг кўриниши ҳисобланади. Глобаллашув ўзининг бошланғич босқичида барқарор ривожланишга янги хавфларни вужудга келтирди. Бу тахдидлар бир қарашда Ғарбий давлатлардан ташқари бошқа давлатларга тааллуқли бўлиб кўринади, аслида бу ер юзидаги барча инсониятга хавф туғдиради. Бу эса жаҳонда содир бўлаётган барча воқеа ходисалар ҳамда жаҳон тизимини барқарорлаштириш бўйича олиб борилаётган ҳаракатларда инсониятнинг масъулиятини оширишга чақиради.
Do'stlaringiz bilan baham: |
