Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент давлат иқтисодиёт университети иқтисодиёт факультети

3. Инвестициялар таҳлилида асосланиладиган асосий иқтисодий концепциялар
Инвестицияларни таҳлил қилиш, уларнинг самарадорлиги даражасини аниқлаш бир қанча иқтисодий концепцияларга таяниб амалга оширилади.
1.Инвестицияларнинг фирма бойлигини оширишдаги роли.
Ҳар қандай фирма инвестиция жалб қилар екан, аввало, ўз бойликларини оширишни мақсад қилиб қўяди. Бу мақсад фирманинг фойдани кўпайтириш каби кўпинча асосий деб қараладиган бошқа бир мақсадидан анча кэнгроқдир.
Фирма бойлиги ўз ичига фирма ўз капиталининг бозор қийматини (ЎКБҚ) ҳамда фирма мажбуриятларининг бозор (МБҚ) қийматини олади. Яъни:
Фирма бойлиги  ЎКБҚ  МБҚ
Шу нарса равшанки, фирманинг реал бойлиги унинг капитали (юқори ликвидли активлар кўринишида турган капитални истисно қилган ҳолда) қанчалик кўплиги билан эмас, балки бу капитал товарлар ва хизматлар бозорида фирмага қандай ҳолатни таъминлаб бериши билан белгиланади.


Пул тушумлари ҳақида тушунча.
Пул тушумлари (пул объект оқимларининг, cаш флоw) иқтисодий адабиётларимизда яқиндан буён қўлланилаётган атама бўлиб фирма тижорат фаолияти натижасида олинган тушумларни, яъни пул киримлари ва чиқимлари кўрсатади.
Пул тушумлари қуйидагиларни ўз ичига олади:
1. Асосий фаолият бўйича:

• 
  нақд пул эвазига сотишдан олинган пул тушуми;
  
• 
  пул ўтказиш йўли билан сотишдан олинган пул тушумлари.
  

2. Инвестициялар бўйича:

• 
  қимматли қоғозларга қилинган инвестициялардан даромадлар;
  
• 
  шуъба корхоналар ва хориждан тушумлар;
  
• 
  активларни сотишдан келадиган тушумлар.
  

3. Молиявий операциялар бўйича:

• 
  қимматли қоғозларни сотишдан олинган тушумлар;
  
• 
  қарзлар.
  

Фирманинг пул чиқимлари қуйидагиларни ўз ичига олади:
1. Асосий фаолият бўйича:

• 
  хом ашё ва материаллар учун тўловлар;
  
• 
  иш ҳақи тўловлари:
  
• 
  солиқ тўловлари;
  
• 
  суғурта тўловлари.
  

2. Инвестициялар бўйича:

• 
  асосий капитални сотиб олишга;
  
• 
  асосий капитални монтаж қилишга.
  

3. Молиявий операциялар бўйича:

• 
  фоизлар ва дивидендлар тўлашга;
  
• 
  ссудалар ва облигациялар бўйича мажбуриятларни сўндиришга.
  

Пул тушумлари ва чиқимлари ўртасидаги фарқ, яъни соф пул тушумлари фирма бойлиги ошишини таъминловчи соф пул қолдиидир.
Бухгалтерия ҳисобининг Америка стандартлари ГААП (Генераллй Аccептед Аccоунтинг Принcиплес) атамаларидан фойдалансак, пул тушумларини аниқлаш тэнгламаси қуйидагича ёзилади: