Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент давлат иқтисодиёт университети сиртқи бўлими “педагогика ва психология” кафедраси

• 1-мавзу: Психология фани предмети
• (1-маъруза)

Психология фанининг предмети:

• “Психология” сўзи иккита грек сўзларидан – “psyche” – жон, руҳ ва “logos” – таълимот, илм сўзларидан иборат бўлиб, анъанавий маънода инсон руҳий дунёсига алоқадор барча ҳодисалар ва жараёнлар унинг предметини ташкил этади.
• Бошқача қилиб айтганда, психологиянинг предметини ҳар биримизнинг ташқи оламни ва ўз-ўзимизни билишимизнинг асосида ётган жараёнлар, ҳодисалар, ҳолатлар ва шаклланган хислатлар ташкил этади. Психология бўйича адабиётларда унинг предметини қисқача қилиб, психикадир, деб таъриф беришади.

Психиканинг таърифи...

• Психика – бу инсон руҳиятининг шундай ҳолатики, у ташқи оламни (ички руҳий оламни ҳам) онгли (баъзан онгсиз ҳам) тарзда акс эттиришимизни, яъни билишимиз, ҳис қилишимиз, тасаввур қилиб, англашимизни таъминлайди. Анъанавий таърифларда психология фан сифатида ана шу “психиканинг фактларини, қонуниятларини ва механизмларини ўрганади”, – деб ҳам баён этилган.

Psixika

• Psixikaning mazmuni o’zida psixik obrazlarnigina.(his-tuyg’uli va maqsadga muvofiq) emas, balki, obrazdan tashqari tarkibiy qismlari -
• shaxsning umumqadriyatlari nazarda tutib ish ko’rishini, hodisalaming mazmun, mohiyatini, shuningdek, aqliy faoliyatni ham jamlaydi.

• L.M. Vekkeming fikriga asosan, psixikaning empirik belgilari sifatida quyidagilar namoyon bo’ladi: predmetlilik- obraz tashuvchining emas, balki, psixik obrazning yakuniy xususiyatlarini ob’ekt xossalarining atamalarida ifodalash;

• sub’ektlilik - psixik obraz yoki ko’rinishda organning rivoji ko’rsatilmagan taqdirda;
• tuyg ’ularga erishib bo’lmaslik - obrazni emas, ob’ektning o’zini ko’ramiz; jonli mavjudotlar (hayvonlar)ning tirik organizmlaming xususiy shakli sifatidagi ich ki sabab natijasida vujudga keladigan faolligi.

• Shunday qilib, ilmiy tilda psixikani miyaning tashqi, shuningdek, ichki olamni aks ettirish va shu asosda harakatni, hulq-atvorni tartibga solish qobiliyati sifatida ta’riflash mumkin.

• M.I.Yenikeevning ta’rifiga ko’ra, inson psixikasi - bu umuminsoniy tajribani o’zlashtirish asosida uning atrof-olam bilan faol o’zaro ta’sirini ta’minlovchi aks ettirib-tartibga soluvchi faoliyati