Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент молия институти ҳамдамов б.Қ., Исломов ф. Р

Консолидациялашган баланс тўлдириш учун ишчи жадвал

Моддалар	Бош корхона баланси	Шўъба корхона баланси	Тузатиш ёзувлари		Консолидациялашган баланс
			дебет	кредит
Пул маблағлари	50000	50000			100000
Узоқ муддатли молиявий инвестициялар	150000			150000
Бошқа активлар	1520000	120000			1640000
Жами	1720000	170000			1740000
Кредиторлар	120000	20000			140000
Оддий акциялар, номинал қиймати 10 доллар	1200000	110000	110000		1200000
Реинвестициялашган фойда	400000	40000	40000		400000
Жами	1720000	170000	150000	150000	1740000

Консолидациялашган баланс тайёрлашда шўъба корхонага қилинган инвестицияларни ҳисобдан чиқариш керак. Бу хўжалик муомаласи «Тузатиш ёзувлари» устунида кўрсатилган. Консолидациялашган балансни тайёрлаганда тузатиш ёзувларини қўллаш актив ва акционерлик капитали ҳисобварақларини қайта ҳисоблашнинг олдини олади. Консолидациялашган ҳисоботда келтирилган акционерлик капиталининг қиймати бош корхонанинг акционерлик капитали қийматига тенгдир. Шўъба корхонага қўйилган инвестициялар қиймати чиқариб ташлангач ва шўъба корхона акционерлик капиталининг ҳажми тузатилгандан кейин аввалги маълумотларни қуйидагича кўрсатиш мумкин:

Сотиб олиш санасига консолидациялашган баланс
Касса	100000	Кредиторлар	140000
Бошқа активлар	1640000	Акционерлик капитали
		Оддий акциялар	1200000
		Реинвестицияланган фойда	400000
Жами активлар	1740000	Жами пассивлар	1740000

Молиявий натижалар тўғрисида консолидациялашган ҳисобот ягона хўжалик ташкилоти учун бош ва шўъба корхоналар молиявий натижалари бирлаштириш йўли билан тўлдирилади, бунда фирманинг ички битимлари ҳисобнинг қайтарилмаслиги учун тузатилади. Консолидациялашган ҳисоботга фирма ичидаги қуйидаги муомалалар таъсир қилади:

• 
  бош ва шўъба корхоналар ўртасида содир бўладиган товарлар ва хизматлар савдо-сотиғи;
  
• 
  бу компаниялар ўртасидаги қарзлар, дебиторлик қарзлари, облигация қарзлари бўйича мажбуриятларга тегишли фойда ва зарарлар;
  
• 
  фирманинг ички битимлари бўйича фойда ва зарарлар.
  

Фараз қилайлик, бош корхона ва унга 100% боғлиқ шўъба корхона ўртасида қуйидаги битимлар содир бўлди: бош корхона шўъба корхонага 240000 АҚШ доллари қийматида товар сотди; шўъба корхона, ўз навбатида, ҳамма товарларини бошқа томонга сотмоқда. Бундан ташқари, шўъба корхона фирманинг ички кредити бўйича бош корхонага фоизлар бўйича 4000 АҚШ доллари тўлади.
Тузатиш ёзувларининг мақсади ушбу икки компанияни ягона бир ташкилот сифатида кўрсатишдир. Шунинг учун «Сотиш» моддасига фақат ташқаридаги компаниялар билан содир этилган битимлар киритилиши муҳимдир ва сотилган товарлар таннархига эса – фақат бошқа томондан сотиб олинган хом-ашё, материаллар ва ярим тайёр маҳсулотларга кетган харажатлар киради. Шундай қилиб, фирма ичидаги муомалалардан олинган 240000 АҚШ доллари суммани «Сотиш» моддаси бўйича дебетлаб, «Сотилган товарлар таннархи» моддаси бўйича кредитлаб тузатилади. Бунинг натижасида Молиявий натижалар тўғрисидаги йиғма ҳисобот устунига фақат бошқа компаниялар билан амалга оширилган 1020000 АҚШ доллари қийматига эга бўлган сотиш ҳажми ва сотилган маҳсулотлар таннархига 480000 АҚШ доллари кўрсатилади. Фирма ичидаги берилган кредит бўйича тўловлар «Бошқа даромадлар» моддасини дебетлаш ва «Бошқа харажатлар» моддасини кредитлаш орқали тузатилади.