Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент давлат иқтисодиёт

1.1-жадвал 
МДҲ, ЕИ ва АҚШнинг алоҳида мамлакатларида аудиторлик 
фаолияти инфратузилмаси ташкилотларининг асосий кўрсаткичлари 
 
Кўрсаткичлар 
Ўзбекистон 
Қозоғистон 
Россия 
Франция 
Англия 
АҚШ 
Аудит 
стандартлари 
миллий 
ХАС 
миллий 
ХАС 
миллий 
миллий 
Стандартни 
тасдиқловчи 
ташкилот 
Молия 
Вазирлиги 
IFAC, 
аудиторлар 
палатаси 
Молия 
Вазирлиги 
IFAC, 
Франция 
аудиторлари 
олий 
кенгаши 
АССА 
проф. 
ташкилоти 
АСIP проф. 
ташкилоти 
Лицензия 
берувчи 
ташкилот 
Молия 
Вазирлиги 
Молия 
Вазирлиги 
Франция 
аудиторлари 
олий 
кенгаши ва 
Франция 
МВ 
Молия 
Вазирлиги 
Молия 
Вазирлиги 
Аудиторларни 
сертификатлаш 
Молия 
Вазирлиги 
профессиона
МВ қошидаги 
квалификация 
маркази 
Франция 
аудиторлари 
олий 
АССА 
проф. 
ташкилоти 
АСIP проф. 
ташкилоти 
1
М.М. Тулаходжаева, А.Н. Пономарева “Ўзбекистон Республикасида аудитнинг халқаро стандартларини 
қўллашга ўтиш йўллари ” ўқув қўлланма. Ўзбекистонда давлат молияларини ислоҳ қилиш, Тошкент, 2010й.

---

33 
ллар билан 
кенгаши 
Ягона малака 
ошириш 
дастури 
мавжудлиги 
Ҳа, 60 соат 
Ҳа, 40 соат 
Ҳа, 40 соат 
Ҳа, 40 соат 
Ҳа, 40 соат 
Ҳа, 40 соат 
Этика кодекси 
Аудиторлар 
ташкилоти 
томонидан 
тасдиқлан-
ган 
IFAC 
тасдиқлаган 
Аудиторлар 
ташкилоти 
томонидан 
тасдиқлан-
ган 
IFAC 
тасдиқла-
ган 
АСIP 
проф.Ташки
лоти 
тасдиқ-
лаган 
АСIP проф. 
ташкилоти 
тасдиқ-
лаган 
Сифат ташқи 
назорати 
Молия 
Вазирлиги 
профессиона
ллар билан 
лекин тўлиқ 
эмас 
Молия 
Вазирлиги 
профессионал-
лар билан 
Аудиторлар 
ташкилоти 
Аудиторлар 
ташкилоти 
АССА 
проф. 
ташкилоти 
АСIP проф. 
ташкилоти 
Европа иттифоқи аъзоси бўлган Францияда аудиторлик фаолиятини 
бошқариш бўйича саволларни ҳал этишда юқори мувафаққиятларга 
эришилган. 
Ҳозирга вақтда яқин ва узоқ хориж мамлакатлари ХАСни қабул 
қилмоқдалар. Масалан, совет иттифоқида биринчи бўлиб Озарбайжон, 
Арманистон ва Грузия мамлакатлари ХАСни ўзларига тегишли тилларга 
таржима қилишган ва МФБнинг амалдаги ёки уюшган аъзоси ҳисобланган 
шу мамлакатлар ташкилотлари ХАСга ўтганлик тўғрисида эълон қилишди. 
Шу билан бирга ҳозирги вақтга қадар бу мамлакатларда ХАСни қўллаш учун 
тегишли “инфратузилма”ни яратиш тўлиқ жорий қилинмаган эди.
Қозоғистон ва Қирғизистон каби мамлакатлар 2005-2006 йилларда ҳам 
ХАСга ўтдилар. Бироқ, Қозоғистонда ХАСни татбиқ этиш учун ХБФ 
талабларига мос келувчи “инфратузилма” етарлича яратилмаган. 
Россия Федерацияси Молия вазирлиги қошида РФ Халқаро аудит 
стандартларининг аудиторлик фаолияти Федерал қоида (стандарт)ларга 
мосликни таъминлаш бўйича келгуси ҳаракатлар режасини кўриб чиққан 
Аудиторлик фаолияти Кенгаши ташкил этилган. 
Шундай қилиб, аудиторлик фаолияти инфратузилмаси ташкилоти 
таҳлилининг натижаларига кўра, ХАСни татбиқ этувчи Қозоғистон, 
Қирғизистон ХАСни татбиқ этиш учун шартларни ташкил қилиш қисмида 
ХБФ талабларига етарлича мос келмайди. Шу билан бир вақтда АҚШ ва 
Англияда, ўз навбатида ХАСни яратиш учун асос бўлувчи ўз миллий 
стандартларидан фойдаланмоқдалар. 
Юқорида келтирилган жадвалдан келиб чиққан ҳолда аудиторлик 
фаолиятини тартибга солишда жамоатчилик ташкилотларининг ўрни ва 

---

34 
даражаси иқтисодий тараққиётга уйғунликда ортиб бормоқда, яъни бозор 
иштирокчилари бозор қоидаларини ўзи тартибга солади. 
Дастлабки халқаро аудиторлик стандартлари 1937-1939 йилларда пайдо 
бўлган. 1994 йилга келиб қирқ бешта стандарт ҳамда халқаро аудиторлик 
амалиёти тартиби (ХААТ) ишлаб чиқилди. ХХ йилликнинг охирларига келиб 
қатор стандартлар қайта кўриб чиқилди.