Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент ахборот технологиялари университети

Шаҳар телефон тармоқларини (ШТТ) қурилиш принциплари. 
Хизмат 
кўрсатилиш территориясига кўра ШТТ қуйидагича классификацияланади: 
- туманлаштирилмаган тармоқ; 
- узел ташкил этилмаган туманлаштирилган тармоқ; 
- кириш узелли туманлаштирилган тармоқ; 
- кириш ва чиқиш узелли туманлаштирилган тармоқ; 
- халқали тармоқ. 
Туманлаштирилмаган шаҳар телефон тармоғи энг содда тармоқ бўлиб, 
бунда тармоққа битта станция ўрнатилади ва ҳамма абонентлар шу станцияга 
уланган бўлади.
ШТТ даги абонентлар сонининг ошиши билан туманлашган принципда 
тармоқ қурилади. Бунда шаҳар территорияси туманларга бўлинади ва ҳар бир 
туманда ТАТС ўрнатилади. Бунда ШТТ икки турда бўлиши мумкин: узел 
ташкил этилмаган туманлаштирилган тармоқ ва хабарлар кириш узелли
туманлаштирилган тармоқ. Узел ташкил этилмаган туманлаштирилган
ШТТ да (12.5-расм) бир нечта АТС лар мавжуд бўлиб улар бир бири 
билан айланма йўлларни ҳисобга олган ҳолда ―ҳар-бири, ҳар-бири‖ 

---

83 
принципида уланади. 
10.5-расм. Туманлаштирилган узел ташкил этилмаган ШТТ 
схемаси 
Туманлаштирилган тармоқда ТАТС лар сони кўпайганда ―хар бири хар 
бири билан‖ принципида уланиш иқтисодий жихатдан самарасиз бўлади. 
Шунинг учун бундай катта ШТТда ТАТС лар орасида бевосита боғланиш 
ўрнатилмасдан, алоқа кириш ѐки чиқиш узеллари орқали амалга оширилади. 
Бунинг учун шаҳар худуди узелли туманларга бўлинади.
Кириш узелли тармоқ (5.6-расм) хажми 400-500 мингдан ва кириш-
чиқиш узелли тармоқ (12.7-расм) хажми ундан ортиқ бўлиши мумкин.

---

84 
12.6-расм. Кириш узелли районлаштирилган шаҳар телефон тармоғи 
структураси 
Бу ерда: ШАТС - шаҳарлараро автоматик телефон станцияси; ШБУЛ - 
шаҳарлараро буюртмали уловчи линия; МС - марказий станция; ШКАУ - 
шаҳарлараро кириш автоматик узели; КАУ - кириш автоматик узели; ТАТС - 
туман автоматик телефон станцияси. 
10.7-расм. Кириш ва чиқиш узелли туманлаштирилган тармоқ 
структураси 
Бу ерда: ШАТС - шаҳарлараро автоматик телефон станцияси; ШБУЛ - 
шаҳарлараро буюртмали уловчи линия; КАУ - кириш автоматик узели; ЧАУ 
- чиқиш автоматик узели; ТАТС - район автоматик телефон 

---

85 
станцияси.