Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент ахборот технологиялари университети

ТШТТ тузилиш принципи. 
Хозирги пайтда Тошкент шаҳар телефон 
тармоғида рақамли коммутация тизимлари жорий этилган. Рақамли 
коммутация тизимлари жорий этилганга қадар Тошкент шаҳар телефон 
тармоғи абонент терминаллари олти рақам билан номерланган ―кириш 
боғланишли узелли тармоқ ‖ структурасига эга эди. Тошкент шаҳар 
телекоммуникация тармоғини ривожланиши маънавий ва техник жихатдан 
эскирган аналог тизимларни реконструкциялаш ва янги рақамли коммутация 
тизимларини қуриш орқали амалга оширилда. 
Энг янги АТС лар орасида юқори сифатли алоқани ташкил этиш 
учун оптик толали алоқа линияси (алоқа – ―халқа‖) негизида қўйилма 
рақамли тармоқ қурилган. Тошкент шаҳар телефон тармоқларининг 
тахминий структураси 12.8-расмда келтирилган. Асосий халқадан ташқари 
асосий халқага таянч станциялар орқали ТШТТ схемаси уланган бир нечта 
кичик узелли халқалар қурилган ва қурилмоқда. 
10.8-расм. Тошкент шаҳар алоқа тизими тахминий структураси 
ШТТ ни қуришда кўп холларда АТС дан анча узоқда компакт жойлашган 
абонентлар гурухини телефонлаштириш керак бўлади. Абонент линияларни 
қуришга харажатларни камайтириш мақсадида, бундай холларда абонент 
излаш босқичини ТАТС дан ташқарига ―чиқариш‖ мақсадга мувофиқ бўлади. 
Станцион қурилмани бундай чиқариш коммутация қуйи тизими (ПСК) 
дейтлади. Бунда ПСК ва таянч АТС орасида боғловчи линиялар сони 
нисбатан кам бўлади.
 

---

86 
Қишлоқ телефон тармоқларининг тузилиш принциплари. 
Қишлоқ 
телефон тармоқлари (ҚТТ) катта территорияда зичлиги кам бўлган ахолига 
хизмат кўрсатиши сабабли уларнинг тузилиши ва абонентларга хизмат 
кўрсатиш хусусиятлари бўйича характерланади.
Қишлоқ телефон тармоқлари одатда радиал ѐки радиал-узелли усулда 
туман марказида жойлашган марказий станцияли (МС) бир ѐки икки 
босқичли қилиб қурилади. Бунда бевосита ѐки айланма йўллардан 
фойдаланиш мумкин.
МС ҚТТ нинг бош коммутацион маркази бўлиб, айни пайтда туман 
марказининг шаҳар телефон станцияси вазифасини бажаради. 12.9 –расмда 
қишлоқ телефон тармоғи структураси келтирилган. 
10.9 –расм. Қишлоқ телефон тармоғи структураси 
Ахоли яшаш пунктларида охирги станциялар (ОС) жойлаштирилади ва улар 
бевосита МСга уланади (12.10-расм).Тармоқнинг бундай тузилиш схемаси 
битта босқичли деб аталади. 
10.10- расм. Битта босқичли тармоқ структураси 

---

87 
Икки босқичли тармоқлар линия иншоатларидан яхши фойдаланиш 
имконини беради. Бунда ОСлар МСга узелли станциялар (УС) орқали 
уланади. УС нисбатан катта ахоли пунктларига ўрнатилади. УС транзит 
алоқани амалга ошириши билан бирга, жойлашган
 
пунктда телефон 
станцияси вазифасини бажаради.
ҚТТда қоплама рақамли тармоқни яратиш янги рақамли МС ни 
ўрнатишдан бошланади. Бунда аналог МС узелли станция рангига, мавжуд 
УС лар ОС рангига ўтказилади (10.11- расм).