Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент ахборот технологиялари университети

 
 
7.2- расм. Frame Relay гибрид тармоғи 
Умумий кира олишли тармоққа хизмат кўрсатишда Frame Relay 
телекоммуникация линияларини марказий офисларида (CO) Frame Relay 
нинг коммутацион ускуналарини жойлаштириш йўли билан кенгайтирилади. 
Бу 
ҳолда 
фойдаланувчилар 
трафикни 
сезгир 
хизматлардан 
фойдаланланганлиги учун тарифларда иқтисодий фойдали амалга ошириши 
мумкин,шунингдек тармоқ ускуналарини маъмурийлик қўллаб туриш ва 
хизмат кўрсатиш ишларидан озод бўладилар.
Тармоқнинг исталган тури учун фойдаоланувчи қурилмаларини тармоқ 
ускуналарига улайдиган линиялар, ахборот узатиш тезликларини кенг 
диапазонидан, танланган тезликда ишлари мумкин. 56Кб/с дан 2Мб/с гача 
диапазондаги тезликлар намунавийдир, Frame Relay технология бундан 
пастроқ ва юқорироқ тезликларни таъминлаши мумкин.
Хулоса 
Frame Relay тармоғи кадрларни ретрансляцияловчи тармоқдир. 
Кадрлар Frame Relay тармоғида ўзгартиришсиз ва назоратсиз узатилади. 
Frame Relay тармоғининг компонентлари DTE, DCE ва FRAD 
қурилмаларидан иборат. Frame Relay кадрида минимал бошқарувчи ахборот 
мавжуд, шу сабабли маълумотлар узатишда юқори самарадорликка 
эришилади. Анъанавий мультиплексорларни Frame Relay интерфейслари 
билан тўлдириш, кўп функцияли гибрид тармоқ тузиш имконини беради

---

60 
8-маъруза 
 
АТМ ТЕХНОЛОГИЯСИ 
 
Режа: 
Умумий тушунчалар 
8.1. АТМ технологиясининг ишлаш ориентацияси 
8.2. АТМ тармоқ структураси 
8.3. АТМ сатҳлари ва хизмат синфлари 
8.4. АТМ ва OSI сатҳларининг алоқаси 
Ахборот технологиялари барча ривожланган мамлакатлар каби 
республикамизда ҳам юқори суратда ривожланмоқда. Янгидан янги 
технологиялар мамлакатимизга кириб келмоқда ва уларни эксплуатация 
қилиш чоралари давлатимизда алоқа соҳасида иш олиб борувчи компаниялар 
(УЗБЕКТЕЛЕКОМ, EAST TELECOM ва бошқалар) зиммасига катта 
масьулиятни юкламоқда. Бу эса ѐш авлод олдига каттадан-катта долзарб 
масалаларни, яьни замонавий технологияларни қўллаш, ахборотлаштириш 
дастурини амалга ошириш, жаҳон ахборот интеграциясига қўшилиш каби 
асосий вазифаларни юкламоқда. Давлатимиз алоқа тизимларида NGN 
технологиясининг қўлланилиши натижасида алоқа сифат кўрсаткичлари 
ортиб бораѐтгани барчамизга маьлум. NGN нинг транспорт тармоғини 
қуришнинг икки хил тамойили мавжуд: 
1. IP/MPLS технологияси асосида 2. SDH технологияси асосида
Шу сабабли MPLS технологияси NGN тармоғини қуришда муҳим 
аҳамиятга эга. MPLS технологияси яратилмасдан олдин Х.25, АТМ 
(Asynchronous Transfer Mode) технологиялари қўлланилар эди (ҳозир ҳам 
қўлланилади). Бу технологияларнинг камчилигини бартараф қилиш учун 
юқори сифатга эга бўлган технология ишлаб чиқиш зарурияти туғилди. 1996 
йилда Ipsilon, Cisco, IBM янги кўп баѐнномали метка коммутацияли MPLS 
(Multiprotocol Label Switching -многопротокольная коммутация на основе 
меток) технологиясини ишлаб чиқишди
. 
Тармоқ сатҳи-бу комплекс сатҳ 
бўлиб, у иккита охирги тизимларни маршрутини аниқлайди ва боғланиш 
имкониятини таьминлайди, бунда иккита ҳар хил географик пунктларда 
бўлган ҳар хил тармоқостиларни улайди.Агар икки охирги тизим бир-бири 
билан алоқа ўрнатмоқчи бўлса, тармоқ сатҳида домен маршрутлаш амалага 
оширилади. Маршрутлаш протоколлари бир-бири билан боғланган кетма-кет 
тармоқостилар орқали энг оптимал маршрутни танлайди. Тармоқ сатҳининг 
маршрутлари шу маршрутлар бўйича ахборот узатади. Канал сатҳи-физик 
канал орқали ишончли маьлумотлар транзитини таьминлайди. Бу вазифани 
бажаришда канал сатҳи физик адресация, тармоқ топологияси, линиянинг 
ҳолати (бўш ѐки банд), бузилишлар ҳақида хабар бериш ва ахборот оқимини 
бошқариш каби саволларни ҳал қилиши керак.Физик сатҳ-икки охирги 
тимим ўртасиадаги эликтрик, механик, фаоллаштириш процедуралари ва 
функсияларни аниқалайди. Физик сатҳ каналдаги кучланиш, синхронизация 

---

61 
кучланишининг ўзгариши, физик боғланиш ва бошқа аналог 
характеристикаларни аниқлайди. Бу технологияни кўп протоколли, чунки у 
тармоқ сатҳидаги ихтиѐрий протоколлар учун қўлланилиши мумкин.
АТМ баѐнномаси, узатишнинг асинхрон режими юқори тезликда 
маьлумотларни узатувчи тармоқларни қуриш технологияси, ITU стандарти, 
маьлумотлар қайдланган узунликдаги (53 байт) пакетларга («уяларга») 
ўзгартирилади, бу эса уларни юқори тезлик билан узиб-улаш имконини 
беради. Узатишнинг асинхрон усулини ишлатадиган тармоқлар учун халқаро 
стандартлар ишлаб чиқиш билан шуғулланадиган ташкилот. АТМ Форум 
консорсиуми 1991 йилда катта корпорациялар гуруҳи томонидан тузилган.
 
АТМ мултисервисли технология ҳисобланади.У,турли маьлумотларни 
узатувчи технологияларни қўллаш орқали қурилгн тармоқни бирлаштириш 
масалаларини самарали ҳал қилиш ва зарур бўлган хизмат сифатини 
таьминлаш имконини беради.Шуни айтиш жоизки АТМда маьлум бир 
ўлчамдаги (53байт) унча катта бўлмаган узунликда,ячейка деб аталадиган 
пакетлар 
ва 
трансит 
тугунларда 
жуда 
содда 
функсиялар
қўлланилади.Хатоликларни аниқлаш ва тўғрилаш фақат сарлавҳада амалга 
ошади.Мавжуд ахборотли ячейкалар учун ҳеч қандай текшириш ва қабул 
қилувчи қисмда қайта тиклаш қўлланилмайди ва фақатгина уланишга 
мўлжалланган ахборотларни узатиш қўлланилади.АТМларни қўллаш одатда 
аппаратдан амалга ошади.қуйидаги 14.1-расмда АТМ тармоғи кўриниши 
келтирилган. 
8.1-расм.АТМ тармоғининг содда тузилмаси