Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент ирригация ва қишлоқ ХЎжалигини механизациялаш муҳандислари институти

Лаборатория мосламаси – махсус ойнадан ясалган новда қурилган иншоот моделидан иборат (1 -расм).
Бажариштартиби. 1. Ўқитувчи томонидан кичик гуруҳга (3…5 талаба) модел масштаби берилади (_l=(20…60).
2. Сув беришдан олдин иншоотнинг ҳамма ўлчамларич изғичда (ёки ўлчов тасмасида) ўлчаб чиқилади ва1-жадвалга киритилади: бу ерда В_м-иншоот кенглиги, м; -биринчи поғона баландлиги, м; -биринчи поғона сув энергиясини сўндириш ҳавзаси чуқурлиги, м; -биринчи поғона ҳавзаси узунлиги, м; -иккинчи поғона баландлиги, м; -иккинчи поғона сув энергиясини сўндириш ҳавзаси чуқурлиги, м; -иккинчи поғона ҳавзаси узунлиги, м;
3. Берилган масштаб асосида иншоотнинг натурадаги ўлчамлари аниқланади ва жадвалга киритилади.

1.-расм. Шаршара модели. 1-босимли бак; 2-шаршара; 3-сув энергиясинисўндирувчиҳавза (қудуқ).

Шаршара ва ундаги сув оқимининг моделдаги ва натурадаги параметрлари
1. - жадвал

Ўлчамлар

Модел, м

Натура, м

4. Пеьзометрёрдамида водослив олдидаги нопорни ўлчаймиз ва моделдаги сув сарфини аниқлаймиз.

Унда натурадаги сув сарфи
5. Оқимнинг қолган параметрларини ўлчаб оламиз ва –жадвалга киритамиз булар қуйидагилар: сувнинг иншоотга киришдаги чуқурлиги , сувнинг биринчи тушиш девори устидаги чуқурлиги , сувнинг иккинчи тушиш девори устидаги чуқурлиги , сувнинг пастки бьефдаги чуқурлиги , гидравлик сакрашдаги сиқилган ва туташган чуқурликлар.
6. Оқимнинг натурадаги параметрлари моделдаги ўлчамларни масштабга кўпайтириб аниқланади ва 11.1-жадвалга киритилади.
7. Мустақил иш доирасида, талаба моделдаги ва натурадаги оқим учун гидравлик сакрашдаги сиқилган оқим чуқурлиги ва у билан туташган чуқурликларни формулалар ёрдамида аниқлаб солиштириб кўриши лозим.

8.Қуйидаги шартлар.
H₂+d₁
H_п+d₂
Кўриб чиқилади ва сув энергиясини сўндириш ҳавзасида бьефларни туташиш характери тўғрисида хулоса қилинади.
9. Иншоотнинг натурадаги ўлчамлари асосида оқим параметрлари кўрсатилган плани ва бўйлама кесимлари чизилади.
Лаборатория иши ўқитувчи олдида ҳимояқилинади ва талабаларнинг рейтинги аниқланади.