Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент архитектура қурилиш институти бино ва иншоотлар қурилиши факультети қурилиш технологияси ва ташкилиёти кафедраси

Йиғма темирбетоннинг қўлланилиши қуйидагиларга имкон беради:
ишларни амалга оширишнинг индустриаллигини кўтаришга;
оқилона шаклдаги: ғовакли, таврли ва икки таврли конструкцияларни қўлланишга;
барпо этилган иншоотларнинг сифат кафолатига эга бўлишга.
Йиғма темирбетоннинг камчиликлари: буюмларни тайёрлаш учун ҳар гал индивидуал кесим ва узунликдаги махсус технологик мослама талаб этилади; махсулотларни қурилиш майдончасига ташишнинг мураккаблиги; қувватли монтаж кранларининг кераклилиги; йиғма темирбетоннинг қиймати монолитникидан анча юқорилиги.
Йиғма элементлар орасидаги вертикал тирқишлар (оралиқлар) ишларни қуруқ ҳолда олиб бориш усулида цемент қоришмаси билан тўлдирилади. Ҳўл усулда ишлашда эса, траншеянинг ташқи қўйини цемент, қум қоришмаси билан, ички қўйини эса – қум – гравий қоришмаси билан тўлдирилади. Ташқи тўлдириш кейинчалик гидроизоляция сифатида хизмат қилади.
Йиғма – монолит ечимнинг икки варианти қўлланилади:
иншоотнинг пастки қисми маълум даражагача монолит бетондан иборат, юқорида ётувчи конструкциялар – йиғма элементлардан иборат;
йиғма элементлар кошин-қолип кўринишида қўлланилиб, у траншеянинг ички сиртига ўрнатилади, ташқи сирти монолит бетон билан тўлдирилади.
Туннеллар ва режадаги берк иншоотларни қуришда ташқи деворлар қурилгандан сўнг иншоотнинг ички қисмидаги грунт олиб чиқилади ва ағдариб ҳайдалган ерга(ағдарма) тўкилади, туби бетонланади ёки иншоотнинг ички конструкциялари остига пойдевор қурилади.
Саноат ва фуқаро бинолари учун ноль цикли ишлари
Қурилиш майдонини ўзлаштириш жараёнида дастлаб уни вертикал режалаш бўйича ишлар бажарилиши, вақтинчалик йўллар қурилиши ёки доимий йўллар учун монолит темир бетон асослар қурилиши, трансформатор подстанцияси монтаж қилиниши керак.
Ноль циклидаги ишлар таркибига қуйидагилар киради:
• котлованни кавлаб, асосини фундамент (пойдевор) учун тозалаш;
• сувни чиқариш ва сув сатхини камайтириш;
• бинонинг ерости қисмини монтаж қилиш учун тайёргарлик ишлари – ўзиюрар кран учун кучайтирилган асосни қуриш;
• ковланган котлованда пойдеворлар ўқларини режалаш;
• бинонинг ер ости қисмини, шу жумладан пойдеворни, пойдевор тўсинларини, ертўла деворларини монтаж қилиш;
• водопровод, канализация, газопровод, иссиқлик тармоғи,сув оқиб чиқиши, дренаж канализацияси, телефон ва электрокабелларнинг ерости коммуникацияларини ўтказиш;
• пол қуриш учун бетонли асосни тайёрлаш;
• бинонинг ерости қисми устидан ораёпмани монтаж қилиш;
• пойдеворлар ва ертўла деворларини гидроизоляциялаш;
• қуйинларга грунтни зичлаштириб қайта тукиш;
• бинонинг ер устки қисмини монтаж қилишга тайёргарлик ишлари – краности йўлларини кучайтирилган асосга ўрнатиш ва минорали кранни монтаж қилиш.
Ноль цикли ишлари грунтқа ишлов бериш технологияларига ва ер иншоотларининг турли хилдаги, шаклдаги ва кундузги сиртга нисбатан жойлашган турларига асосланади. Мазкур дарсликда бу технологиялар муфассал кўриб чиқилмайди, чунки у аввалги “Қурилиш жараёнлари технологияси” курсида анча катта ҳажмни эгаллайди.
Бинонинг ер ости қисми унга зарур барча киришлар билан барпо этилганда, бинонинг ер устки қисмини ортиқча кавлашларсиз қуришни ва уни фойдаланишга топширишни таъминланганида ноль цикли ишлари тугалланган ҳисобланади. Ноль ишларнинг қиймати ўртача қурилишнинг умумий қийматининг 20 % гача қисмини, меҳнат сарфлари эса умумий меҳнат ҳаражатларининг 30 % гачасини ташкил этади.