Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент тўҚимачилик ва енгил саноат институти

Дегерес қўйлар
– 
ярим майин, узун жунли янги қўй зоти. Қозоғистонда 
широпшир зот қўйни думбали (жайдари) совлиқлар билан чатиштириб 
етиштирилган. Сутдан ажратилган эркак қўзиларининг вазни 40-44 кг, 
урғочилариники 35-38 кг, бир ярим ёшлик қўчқорларининг вазни 70-80 кг, 
совлиқлариники 53-60 кг, етук ёшдаги қўчқорларининг вазни 110-118 кг 
(айримлари 135 кг), совлиқлариники 61-67 кг (айримлариники 84 кг), 
сўйилганда 60-62 кг гўшт-ёғ қилади. Совлиқларидан 3-3,5 кг, қўчқорларидан 
4-
6 кг жун қирқиб олинади. Булардан 66-68% тоза жун чиқади. Жуни оқ, узун 
(14-
16 см), сифати ва йигирилиш хусусияти аъло даражада. 

---

14 
Ўзбекистонга 1959 йилдан келтирила бошлаган. Дегерес қўчқорларидан 
Самарқанд, Фарғона, Андижон ва Наманган вилоятларида думбали қўйларни 
яхшилашда фойдаланилмоқда [6]. 
Шулар ичидан республикамизда кенг тарқалгани қоракўл зотли 
қўйлардир. Республикамизда тарқалган қўйлардан йилига икки марта 
баҳорда ва кузда жун қорқиб олинади. Баҳорги қирқим кузгига нисбатан 
тивит толаларининг кўплиги ва йигиришда кенг фойдаланиши билан 
ажралиб туради. Кузги қирқим наъмат ва нотўқима маҳсулотлар учун хом 
ашё сифатида кўплаб фойдаланилиб келинади. Жун толалари тўқимачилик 
саноатида қимматбаҳо хом ашё сифатида қадрланади ва ишлатилади [7]. 
Ўзбекистонда ишлаб чиқариладиган дағал жуннинг катта қисмини қўй жуни 
ташкил қилади. Буларнинг ичида нисбатан сифати яхшиси қоракўл 
қўйларининг жуни хисобланади [8]. 
Ўзбекистонда йилига 28-30 минг тонна жун толаси олинади. Жун 
ишлаб чиқариш учун манба бўлиб чорвачилик хўжаликлари хизмат қилади. 
Уларга қўйчилик, қоркўлчилик, эчкичилик ва туячилик киради.
Қўй жуни турли хил кўринишда бўлиши мумкин: 
меринос ёки ингичка , ярим ингичка, ярим дағал, метис , дағал жун
толалари. 
Ингичка Ярим ингичка Мэтис
Дағал жун 
1.2-
расм. Қўй жунини турли хил кўриниши. 
Ингичка жун
толаси асосан маҳаллий меринос, кавказ рамбуляси
каби қўй зотларидан қирқиб олинган. Меринос толаси бир йилда бир
марта қирқиб олинади. Энг узун меринос толаси асосан кавказ

---

15 
рамбуляси туридан олинади. Ушбу меринос жун толасининг ўртача
диаметри 14,5 – 25 µ, ўртача узунлиги 50 – 70 мм. Меринос жун
толасининг таркиби пухли бўлиб, зичлиги 16 – 25 кг/мм
2
.