Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент давлат транспорт университети

Хизмат муддати коэффициентининг қиймати
Жадвал 36

Юзани қайта тиқлаш усуллари	Қайта тикланган ишқаланувчи муфталардаги  қиймати
	Чўян	Бронза	Баббит
Пўлатлаш	0,18	0,29	0,24
Металлни суюлтрб қоплаш (пайванд)	0,38	0,70	0,77
Металлизация	0,58	0,87	0,64
Хромлаш (текис)	4,47	2,91	1,25
Хромлаш (ғоввақли)	6,58	2,52	1,59
Пўлат 45 тобланган (эталон учун)	1,0	1,0	1,0

Деталларни ремонт қилиш технологик жараёнини тузишда янги детални тайёрлаш технологик жараёнини кетма-кетлиги ва босқичларига амал қилш керак. Шунга қарамай ремонт технологиясини тузишда қуйдагиларни хисобга олиш керак:

- биринчи навбатда базавий юзаларнинг ҳолатига таъсир этувчи операцияларни бажармоқ зарур, булар-пайвандлаш, пайванд орқали метални суюлтириб қоплаш ва металлизация;
- кейин деталларни тайёрлаш вақтида ўрнатув базалари сифатида ойдалнилган юзаларни қайта тиклаш керак;
- базавий юзалар қайта тиклангандан сўнг гальваник операцияларни бажариш зарур;
- кейин механик ишлов бериш операциялар ўз кетма-кетлигида бажарилади, бунда бир-бири билан туташ деталларни ремонтига алоҳида эътибор бериш керак.

Ишлов берилаётган материални механик хусусиятларини белгиловчи коэффициент

Жадвал 37

Ишлов берилаётган материал	Иш исбобининг тури
	Қаттиқ қотишма	Тез кескичли пўлат
Конструкцион ва зиҳрланган пўлатлар
Чўянлар: кулранг
болғаланувчи

Изоҳ: 1. Ишлов берилувчанлик коэффиценти с_м

- углеродли пўлатлар (с0,6% бўлса) – 1,0;
- углеродли пўлатлар (с0,6% бўлса) – 0,8.
2. Даража кўрсаткичи п_v:
агар _в=4,5 мПа бўлса п_v=-1,0;
агар _в=5,5 мПа бўлса п_v=-0,9.
3. Даража кўрсаткичи п_v углеродли пўлатлар учун:
йўнишда п_v=0,9;
фрезерлашда п_v=0,8.


Чала махсулотни юза ҳолатини белгиловчи коэффицент к_nv
Жадвал 38

Чала махсулотни юза холати
Қобуғсиз	Қобуғли
	Прокат	Болғаланган	Чўян ва пўлат қуйма
			Оддий	Ифлоосланган қобуғли
1,0	0,9	0,8	0,80,85	0,50,6

Кесиш асбобининг материални кесиш тезлгига боғловчи коэффициент к_uv
Жадвал 39

Ишлов берилаётган материал	Коэффициент кuv ни кесиш асбобининг материалига қараб қиймати
Қуйма ва конструкцион пўлатлар	Т5К12В 0,35	Т5К10 0,65	Т14К8 0,8	Т15К6 1,0	Т15К6Т 1,15	ТЗ0К4 1,4	ВК8 0,4
Пўлат ва уни ўтга чидамли қотишмалари	ВК8 1,0	Т5К10 1,4	Т15К6 1,9	Р18 0,3	-	-	-
Тобланган пўлатлар	HRC Т15К6 1,0	35-50 Т30К4 1,25	ВК6 0,85	ВК8 0,83	HRC ВК4 1,0	51-62 ВК6 0,92	ВК8 0,74
Кулранг ва болғаланувчи чўян	ВК8 0,83	ВК6 1,0	ВК4 1,1	ВК3 1,15	ВК2 1,25	- -	- -

Ишлов бериш турини кесиш тезлигига таъсир коэффициенти к_ov
Жадвал 40

Ишлов бериш тури	Кесиш схемаси диаметр d:Д нисбати	Коэффициенти кov қиймати
Ташқи йўнш бўйлама	-	1,0
Кўндаланг	0,00,4 0,50,7 0,81,0	1,24 1,18 1,04
Кесиб ташлаш	0	1,0
Ўйиш	0,50,7 0,80,95	0,96 0,84

Токар дастгоҳларидаги ишларга кетадиган ёрдами вақт қиймати
Жадвал 41

Ишлов берилаётган чала махсулотни ўнатиш усули	Чала махсулотни оғирлиги, кг
	0,5 гача	1,0 гача	3,0 гача	5,0 гача	8,0 гача	12,0 гача	20,0 гача
Марказларда Хомут ёрдамида	-	0,35	0,44	0,54	0,64	0,91	1,12
Люнет ёрдамида	-	0,44	0,50	0,64	0,78	0,91	1,12
Текис оправка ёр	-	0,42	0,53	0,67	0,79	0,91	1,10
Гайкали оправка ёрдамида	0,48	0,53	0,61	0,70	0,75	0,80	0,86
Патронларда: Тўғрига масдан	0,18	0,2	0,22	0,27	0,33	0,38	0,39
Тўғрилаб	-	0,4	0,47	0,56	0,63	0,70	0,84
Люнет ёрдамида	-	0,4	0,41	0,53	0,60	0,67	0,78

Амалийет иши № 4
Цех, учаска ва бошқа хоналар майдонларини аниқлаш; жихозларни батафсил жойлаштириш; асосий энергия турларини (электр энергия, сиқилган ҳаво, сув, буғ) аниқлаш ва бошқалар


Конструкторлик қисмини тайёрлашга услубий қўлланма
Умумий қоидалар
Лойиҳанинг конструкторлик қисмида қуйдаги қурилмаларни ишлаб чиқиш тавсия этилади:
- деталларни тайёрлаш ва қайта тиклаш учун механик ишлов беришдаги мосламалар;
- машина, агрегат ва йиғма бирликларни деталларга ажратиш ёки йиғиш жараёни учун мослама ва қурилмалар;
- деталларни назорат қилиш учун мосламалар;
- машина, агрегат ёки йиғма бирликларни синаш учун қурилмалар;
- пайванд ва метални суюлтириб қоплаш учун қурилма ва мосламалар;
- гальваник бўлим учун ванналар ҳамда қурилма ва мосламалар.
Ишлаб чиқилаётган конструкцияларнинг ҳамма элементлари керакли ҳисоб-китоблар билан асослаган бўлиши керак (кинематик, мустахкамлик, теплотехник иш унумдорлиги хизмат муддати ва бошқаларга).
Ностандарт жиҳозлар, мосламалар ва қурилмалар лойиҳалаштирилганда биринчи навбатда эскизи тайёрланади. Мосламалар машиналар, агрегатлар, йиғма бирликларни тайёрлаш ва қайта тиклаш технологик жараёнини талабларига тўлиқ жавоб бериши керак.
Янги лойиҳалаштирилаётган мослама ва қурилмалар конструкцияси янги прогрессив тайёрлаш ёки ремонт технологиясига мос тушиши, уни талабларини қондириш яни: тезхаракатланувчи, кўп дрниги, сиқиш элементлари пневматик, гидравлик ёки бошқа узатмали механизмдан ташкил топиши мақсадга муофиқдир. Мослама конструкцияси деталларни тайёрлаш ёки қайта тиклаш технологик жараённи енгиллаштириб, иш унумдорлигини ошириш ва уни ишлаб чиқиш деталнинг базавий юзасидан келиб чиқиш керак.
Талаба мослама эскизини лойиҳа раҳбари билан маслахатлашиб келишиб олади, шундан кейин мосламани кинематик схемаси, унинг деталларини мустахкамликка хисоби бажарилади.
Лойиҳанинг бирламчи босқичи бажарилгандан сўнг, асосий график қисм-мослама конструкцияси ишлаб чиқилади. График қисмида мослама конструкциясини умумий кўриниши ва 0,5 форматга унинг деталларининг ишчи чизмаси чизилади. Мослама ёки қурилманинг умумий кўринишида ишлов берилаётган детални ёки ремонт қилинаётган агрегат, узелни кўрсатиш зарур, бунда детал ёки агрегатни габарит ўлчамлари бошқа ранг қиламда чизилади. Мосламанинг умумий кўринишида унинг габарит ўлчамлари ўқаро ва базавий масофалар, ҳамда ўрнатув ва туташ деталлардаги чегаравий қийматлар кўрсатилади. Умумий кўринишда стандарт бўйича масштаб танланиб у лойиханинг штампида кўрсатиб ўтилади. Керак бўлган жойларда қирқим берилиб, лойиҳа тўлдирилади.
Мослама деталларини спецификациялаганда уларнинг сонини материалини ва чала махсулот ўлчамини кўрсатиш керак. деталировка қилинмайдиган машинасозлик нормаллари учун, ГОСт бўйича уларни шартли белгилари ёзилади. Агар мослама конструкцияси мураккаб бўлса, ҳамма қисмларини умумий кўринишда ёритиш имкони бўмаса, уни маълум узел ёки йиғмабирлиги деталировка варағининг ярмида кўрсатиш мумкин.
Ишчи чизмаларида деталларнинг ўлчамлари, юаларнинг нотекисликлари ва туташ юзаларнинг чегаравий қийматлари кўрсатиниши керак. хар бир детал айрим форматга чизилиб, (ГОСТ бўйича) алоҳида штамп билан таминланади. Ишчи чизмаларда ҳар бир детал учун тайёрлашнинг қисқа техник шартлари кўрсатиб ўтилади: термик ишлов тури, ишчи юзанинг қаттиқлиги, базибир ўлчамларнинг чегаравий четланиши ва ҳокозолар.
Мосламаларни лойиҳалаштиришнинг асосий босқичлари.
Ҳар қандай мослама ёки қурилма констуркциясини ишлаб чиқишни қуйдаги босқичларда бажариш тавсия этилади:
- теник топшириқ ўрганиб чиқилади;
- қуриманинг схемаси тузиб чиқилади;
- бирламчи ҳисоб-китоб амалга оширилади;
- лойиҳа эскизи тузилади;
- ҳар-ҳил вариантлари тахлил қилинади;
- техник лойиҳалаш амалга оширилади;
- деталлар конструкцияси ишлаб чиқилади.
Янги қурилмаларни бунёд этишдаги бирламчи ижодий босқичда қуйдагилар амалга оширилади.
- қурилманинг принципиал схемаси тайёрланиб, уни тузилиши ва ишлаш принциплари аниқланади;
- қурилманинг асосий қисмларини бир-бири билан мулоқатини белгиловчи уни компановка схемаси тузиб чиқилади. Схемани фазовий холатида чизган мақул;
- куч манбалари билан ва асосий қисмлар билан мулоқатдаги механизмларнинг кинематик схемасини чизиб чиқилади.