Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тошкент кимё-технология институти

Ишни бажариш тартиби
1. 22-расмда келтирилган шаклга асосланиб: қурилмадаги K₂ жумрак очилади ва манометрдаги суюқлик устунларининг сатҳлари тенглаштирилади.
2. К₂ - кранни ёпинг, сўнгра К₁ - кранни очиб, баллонга насос ёрдамида газ қаманг. Суюқлик сатҳлари орасидаги фарқ 150-180 мм га етганда, газ қамашни тўхтатинг. Суюқлик сатҳлари орасидаги фарқ турғун ҳолатга келганда, бу фарқни ўлчаб жадвалга ёзинг. Бу катталик h бўлади.
3. К₂ - кранни очиб, суюқлик сатҳлари тенглашиши билан ёпинг. Бунда газ адиабатик кенгаяди, натижада ҳарорати бир оз пасаяди. Бир оз кутсак, иссиқлик алмашинуви натижасида газ ҳарорати хона ҳароратигача кўтарилиб, газнинг босими бир оз ошади ва сатҳлар фарқи h₁ ҳосил бўлади. Манометрдан унинг кўрсатишини ёзиб олинг.
4. (32) тенглама ёрдамида  ни ҳисобланг.
5. Тажрибаларни 5-6 марта такрорланг.
6. Абсолют ва нисбий хатоликларни ҳисоблаб, натижани қуйидаги жадвалга ёзинг.

№	h			<>		<>
1
2
3
4

тажрибадан топилган  қийматини (18) формулага асосан ҳисобланган қиймат билан таққосланг.

Синов саволлари

1. Ишдан мақсад нима.
2. Адиабатик жараёнга таъриф беринг.
3. Пуассон формуласини тушунтиринг.
4. Термодинамиканинг биринчи қонунини ёзиб тушунтиринг.
5. Системанинг ички энергиясига таъриф беринг, идеал газга татбиқ
этинг.
6. Молекулаларнинг эркинлик даражасига таъриф беринг, турли атомли
молекулаларда унинг қиймати ҳар хил бўлиш сабабини тушунтиринг.
7. Молекулаларнинг солиштирма ва моляр иссиқлик сиғимларини
таърифланг, уларнинг ўлчов бирликларини тушунтиринг.
8. С_p ва С_v ларнинг фарқини тушунтириб,нима учун С_p > С_v эканини
изоҳланг.


Тест саволлари
1. Р=const бўлганда қандай жараён кузатилади.
А) Изохорик В) Адиабатик С) Изотермик Д) Изобарик
2. Ҳароратнинг абсолют нолида газ молекулаларининг тартибсиз
ҳаракати давом этадими?
А) Давом этади В) Қисман тўхтайди С) Тартибсиз ҳаракат
ҳароратга боғлиқ эмас. Д) Йўқ
3. Иссиқлик ҳаракатидаги бир атомли молекуланинг илгариланма
ҳаракат кинетик энергиясининг ўртача қийматини қуйидаги
формулалар қайси бири орқали ҳисоблаш мумкин.
А) В) С) Д)

Таянч сўзлар

Молекула, ҳарорат, босим, ҳажм, иссиқлик миқдори, ички энергия,
эркинлик даражаси, иссиқлик сиғим, адиабатик жараён.
Адабиёт
1.Нуъмонхужаев А.С. Физика курси,1-қисм,Т,"Ўқитувчи" 1993 йил,
11-боб.
2.Ахмаджонов О.И. Физика курси,"Механика ва молекуляр физика",
1-қисм,Т,"Ўқитувчи" 10-боб.
3.Савельев И.В. "Умумий физика курси" 1-т,Т,"Ўқитувчи" 11-боб.
4.Майсова Н.Н."Практикум по курсу общей физики" М.139-148 с.