Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги термиз давлат университети

11-МАЪРУЗА. СУБТРОПИК ЎСИМЛИКЛАРИНИ КЎПАЙТИРИШ
Субтропик ўсимликларидан анор, анжир, чилонжийда вегетатив йўл билан яъни қаламчасидан кўпайтирилади. Хурмо эса уруғидан ва пайвандлаб кўпайтирилади.
Қаламчалардан кўчат етиштириш учун аввало ер қаламчаларни ўтқазишга тайёрланади. Бунинг учун кўчатзор даласи тайёрланади. Ер кузда 40-50 см чуқурликда плуг ёрдамида ҳайдалади. Ҳайдашдан олдин тупроққа гектарига 30-40 т чириган гўнг, 300-400 кг супер фосфат ёки 250-300 кг аммофост, 80-100 кг калий солинади. Баҳорда ер текисланиб, борона қилиниб 60 см кенгликда эгатлар олинади, суғорилади. Эгатларга ўтқазиш учун қаламчалар тайёрланади. Бунинг учун танланган нав дарахтининг бир йиллик навдалари учки қисмидан энг юқориги яшил рангли етилмаган қисми кесиб ташланади ва пастки етилган, сарғайиб ёғочланган қисмидан 10-12 см қаламча олинади ва қуриб қолмаслиги учун намли матога ўраб, унинг устидан полителин плёнкалари билан ҳам ўраб, кўчат ўтқазиш питомнигига олиб келинади. Суғорилган эгатлар тупроғи тобга келиши биланоқ эгатларга қаламча оралиғи 25-30 смда, 10-15 см чуқурликда экилади. Қаламчалар қадалганда эр учтида 2-3 бўгим қолдирилиб эгатлардан сув оқизилади. Тупроққа қадалган қаламчаларга бир мавсумда 10-12 марта сув берилади. Ҳар суғоришдан сўнг қаламча атроғи юмшатилад, бегона ўтлардан тозаланиб турилади. Шуни эслатиш лозимки, қаламчалар ўтқазилгандан сўнг биринчи йили уларга ўғитлар берилмайди. Қаламчалар биринчи йили яхши тутиб, ёш кўчатлар пайдо бўлади. Қаламчалардан тайёрланган бир йиллик кўчатлар янаги йили боғ барпо қилиш даласига режаланган эгатларга ўтқазилади. Бунда боғ барпо этиш даласида субтропик ўсимликларини экиш схемаларига қараб яъни анор 4х4 м, анжир 5х4 м, хурмо 6х6 м, чилонжийда 6х5 м схемада экилади. Субтропик ўсимликлари кўчатларини янги ташкил этилаётган боққа экиш учун аввало боғ майдони режалаштирилади. Яъни суғориш йўналиши бўйича узунасига ва кўндалангига ернинг ўртасидан мустаҳкам иплар тортилиб, даланинг чеккасидаги қозиқчаларга маҳкам боғлаб қўйилади ва иплар бўйлаб схемалар бўйича чуқурчалар кавланиб тайёрланади, кўчат баҳорда экилади, суғорилади ва келгусида парвариш қилиш ишлари бошланади. Парвариш ишларига экилган кўчатларни суғориш, озиқлантириш, ҳар суғоришдан сўнг тупроқ тобга келиши билан тупроқни юмшатиш, бегона ўтларни йўқотиш, ёш кўчатларга шакл бериш ва агротехника ишлари киради.
Янги боғлар барпо этишда соғлом, касалликларга чалинмаган, бир хил кўчатлар етиштирилишига эътибор бериш зарур. Яна муҳим талаблардан бири кўчатларни 3-4 шохли шаклда ўстириш боғда дарахтларнинг бир хиллигини таъминлашдир, бу эса боққа чирой беради, агротехника ишларини сифатли ўтказиш имконини яратади ва ёш дарахтларни бир хил кронли қилиб ўстиришга имкон беради.