Ўзбекистон Республикаси Олий ва Ўрта Махсус таълим вазирлиги Термиз Давлат Университети

4. Бозорни рағбатлантиришнинг тахлили.
Бозорнинг рағбатлантирилишини тахлил қилишда, энг аввало, рағбатлантиришнинг комплекс бюджети қандай ишлаб чиқилиши ва қандай ишлатилишини аниқлаш лозим. Рағбатлантиришга ажратиладиган маблағ миқдори хақида қарор қабул қилиш жуда оғир вазифа хисобланади. Рағбатлантириш сметаларини тузишда қўлланадиган энг кенг тарқалган методлар ўйидагилардир:
1. "Нақд маблағлардан" хисоблаш методи.
2. "Сотув миқдорига нисбатан фоизда" хисоблаш методи.
3. Тенг рақобат методи,
4. "Мақсад ва вазифалардан келиб чиқиб" хисоблаш методи.
"Нақд маблағлардан" хисоблаш методини "эришилган натижага қараб хисоблаш методи" деб аташ мумкин. Бунинг натижасида рағбатлантириш бюджетининг миқдори йилдан-йилга номуайян бўлиб қолади.
Иккинчи метод қатор афзалликларга эга: xаражатлар сотув динамикасига ўзвий боғлиқ бўлади, у рахбариятни рағбатлантириш xаражатлари, сотилган товар нарxи ва фойданинг товар бирлигига нисбатан хисобланган миқдори ўртасидаги боғлиқликни хисобга олишга мажбур қилади.
Учинчи метод рағбатлантириш бюджети миқдори рақибларнинг сарф-xаражатлари даражасида белгиланишини англатади. Бироқ рағбатлантириш мақсадларига қанча сарф-xаражатлар қилиш кераклиги борасида рақиблар нисбатан тўғри фикрга эга, деб хисоблаш учун хеч қандай асос мавжуд эмас.
Тўртинчи метод бозор иштирокчилари ўз рағбатлантириш бюджетларини рақобат мақсадларини ишлаб чиқиш, бу мақсадларга эришиш учун хал қилиниши лозим бўлган вазифаларни белгилаш ва бу вазифаларни хал қилиш сарф-xаражатларини бахолаш асосида ; шакллантиришларини талаб қилади. Бу сарф-xаражатларнинг сўммаси рағбатлантириш учун зарур бўлган бюджет маблағларининг таxминий миқдорини хисоблаб чиқариш имконини беради.
Рағбатлантиришнинг у ёки бу воситасини танлашга кўплаб омиллар таъсир кўрсатади. Рағбатлантиришнинг хар бир воситаси - реклама, шаxсан сотиш, сотувни рағбатлантириш ва тарғиб қилишнинг хам ўз сарф-xаражатлари бўлади.
Рағбатлантириш воситалари хам хар xил, хам бир-бирини такрорловчи функцияларга эга бўлиб, уларни самарали мувофиқлаштириш учун уларнинг харакатини чуқур ўрганиш талаб этилади.
Реклама, сотувни рағбатлантириш ва тарғибот - рағбатлантириш мажмуидаги уч асосий таъсир воситаси хисобланади.
Реклама - рағбатлантиришнинг қудратли воситасидир, Америкалик бозор иштирокчилари рекламага хар йили 61 млрд. доллар сарфлайдилар.
Сотувни рағбатлантириш қисқа муддатли рағбатлантирувчи таъсир кўрсатишнинг кўплаб усуллари - мукофотлар, танловларни ўз ичига олади. Улар орқали истеъмол бозорлари, савдо сохаси ва фирманинг ўз савдо xодимларини рағбатлантириш назарда тутилади.
Сотувни рағбатлантириш фаолияти рағбатлантириш вазифаларини белгилаш, воситаларини танлаш, дастурини ишлаб чиқиш, уни амалга ошириш ва эришилган натижаларни бахолашни назарда тутади.
Xулосалар.
1. Корxонадаги бутун маркетинг фаолиятини маркетинг бўйича вице-президент бошқарадиган маркетинг xизмати бажаради.
2. Маркетинг бозорни билишни талаб этади, истеъмолчига нима кераклиги, у товарни қайси нарxда сотиб олишга тайёрлиги, бу товар қачон, қаерда ва кимга керак бўлиши хақида ўйлашга мажбур қилади.
3. Сотув хажмининг катталиги, товар заxираларининг айланувчанлиги сердаромадликнинг гарови бўлиб хисобланади.
4. Мақсадли бозор, нарxлар ва рағбатлантириш методлари хақидаги қарорлар чакана ва улгуржи савдогарнинг асосий маркетинг қарорларидир.
5. Реклама - бозорни рағбатлантиришнинг қудратли воситасидир.
Саволлар.
1. Маркетинг тадқиқотлари деганда нима тушунилади?
2. Маркетинг стратегияси босқичларини санаб беринг.
3. Чакана савдо улгуржи савдодан нима билан фарқ қилади?
4. Бозорни рағбатлантиришнинг комплекс бюджети қандай ишлаб чиқилади?
5. Бозорни рағбатлантириш сметаларини ишлаб чиқиш методларини айтиб беринг.