Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тдпу ҳузуридаги педагог кадрларни қайта

 
Режа: 
1. Муаммоли таълимнинг дидактик моҳияти. 
2. Муаммоли таълим технологиялари. 
3. Кейс-стади технологияси. 
Таянч тушунчалар: муаммоли таълим, муаммол таълим 
технологиялари, муаммо, муаммоли вазият, ечим. 
I. Муаммоли таълимнинг дидактик моҳияти. Муаммоли 
таълим такомиллашган ўқитиш технологиясидир. Ҳозирги олий 
мактабдаги самарали ўқитиш технологияси муаммоли таълимдир. 
Унинг вазифаси фаол билиш жараѐнига ундаш ва тафаккурда 
илмий-тадқиқот услубини шакллантиришдир. Муаммоли таълим 
ижодий фаол шахс тарбияси мақсадларига мос келади.
Бу турдаги таълимнинг илк ғоялари америкалик психолог ва 
педагог Ж.Дьюи (1859-1952 йй.) томонидан асосланган. У 1894 йилда 
Чикагода ўқитиш ўқув режаси бўйича эмас, балки ўйин ва меҳнат 
асосида олиб бориладиган тажриба мактабини ташкил этган.
Ж.Дьюи муаммоли таълим асоси сифатида қуйидаги 
йўналишларни белгилаган (29-расм):
 
29-расм. Муаммоли таълимнинг асоси бўлган йўналишлар 
Муаммоли таълим – талабаларда ижодий изланиш, кичик 
тадқиқотларни амалга ошириш, муайян фаразларни илгари суриш, 
натижаларни асослаш, маълум хулосаларга келиш каби кўникма ва
малакаларни шакллантиришга йўналтирилган таълим 
Асосий йўналишлар 
Ижтимоий 
Конструктив 
Бадиий ифодавий 
Илмий-тадқиқот 
105

---

Муаллиф кўрсатилган йўналишларда таълимни ташкил этиш 
учун қуйидаги воситалардан фойдаланган: 
Ўтган асрнинг 60-йилларида муаммоли таълим Л.Рубинштейн, 
М.И.Махмутов, В.Окон, И.Я.Лернер каби тадқиқотчиларнинг қараш-
лари негизида янада ривожланган. С.Л.Рубинштейннинг “Тафаккур 
муаммоли вазиятдан бошланади” деган ғояси муаммоли 
таълимнинг психологик асоси сифатида қабул қилинган. 
Муаммоли таълимнинг бир неча турлари мавжуд. М: 
М.Н.Скаткин ўз ишларида муаммоли таълимнинг қуйидаги турлари 
борлигига урғу беради (30-расм): 
30-расм. Муаммоли таълимнинг асосий турлари 
Муаммоли таълимнинг асосини муаммо (юн. “тўсиқ”, 
“қийинчилик”) ѐки муаммоли вазият ташкил этиб, муаммоли 
таълим технологияси уларнинг ечимини топишга хизмат қилади. 
Кўп ҳолатларда муаммо ва муаммоли вазият синонимлардек қабул 
қилинади. Аслида эса улар бир-биридан фарқ қилади. 
1) сўз; 
2) санъат асарлари; 
3) техник қурилмалар; 
4) ўйинлар; 
5) меҳнат 
Асосий турлар 
Билимларни муаммоли 
баѐн қилиш(муаммоли 
маъруза) 
Муаммоли 
топшириқларни ҳал 
қилиш (муаммоли 
амалий машғулот) 
Кичик илмий 
тадқиқотларни
олиб бориш (муаммоли 
тажриба) 
106

---

Моҳиятига кўра муаммо уни келтириб чиқарган сабабларни 
ўрганиш, уни ҳал этишда аҳамиятли, самарали бўлган йўл, метод 
ва воситаларни излаш, уларнинг самарали эканлигини асословчи 
далилларни тўплаш, далилларни янгича, янги таҳлитда изоҳлаш 
асосида ҳал қилинади.
Педагогика соҳасида кўп ҳолатларда “муаммо” тушунчаси 
ташкилий- педагогик, психологик, таълимий ва тарбиявий 
масалаларни ҳал қилишда қўлланилади. Соҳа нуқтаи назардан 
педагогик жараѐнда қуйидаги характердаги муаммоларга 
мурожаат қилинади: 
Маълум билимлар, номаълум билимлар ва мавжуд тажриба 
муаммонинг таркибий қисмлари сифатида намоѐн бўлади.