Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги тдпу ҳузуридаги педагог кадрларни қайта

Модул таълими – ўқув жараѐнини ташкил этишнинг муайян 
шакли бўлиб, унга кўра ўқув материали мантиқий тугалланган 
бирликлари – модулларга асосланган ҳолда маълум босқич ва 
қадамлар асосида ўзлаштирилади (Б.П.Фарберман)
Модул таълими таркибий бўлакларининг ўзаро жойлашиши ҳамда 
технологик жараѐнни амалга ошириш кетма-кетлигининг аввалдан 
белгиланган тартиб-қоидалари алгортм
 деб юритилади 
31

---

таркибий бўлакларига мос келадиган блокларга мувофиқ амалга 
оширилмоқда.
Модул таълими замонавий таълимнинг истиқболли тури 
саналади. У ўқув материалини кодлаштиришга асосланади. Ўқув 
материалини кодлаштиришда матнга асосланган ахборот 
(маълумот)лар имкон қадар муайян шаклга киритилади. Яъни, 
ўқув ахборотларининг моҳияти сурат, графика, тасвир, жадвал, 
диаграмма, схема, модел, турли рамзлар, шартли (математик, 
физик, геометрик ва б.) белгилар ѐрдамида кодлаштирилади. 
Кодлаштириш ўз-ўзидан ўқув материалининг ҳажм жиҳатидан 
зичланишини таъминлайди.
Бинобарин, у инсон бош миясининг физиологик имконият-
ларига таянилган ҳолда асосланган. Яъни, модул таълими инсон 
бош мияси тўқималарининг модулли тузилиши нуқтаи назардан 
асосланган.  
Инсон бош мияси тўқимаси, қарийб 15 млрд. нейрон (асаб 
ҳужайралари)дан, бошқача айтганда, шартли модуллардан иборат. 
Кўп сонли асаб ҳужайралари бир-бирлари билан ўзаро тўқнашади. 
Одатда биргина ҳужайра ва унинг ўсимтаси бошқа ҳужайра, унинг 
ўсимтаси билан 6 минг марта ўзаро тўқнашади. Демак, бош мия 
ҳужайралари тўқимасидаги тўқнашувлар сони 15000000000x6000 
миқдорни ташкил этади. Ўқув модули эса таълим жараѐнининг 
алоҳида битта ҳужайраси сифатида эътироф этилади. Унга кўра 
ҳар бир ҳужайра муайян вақтда ўзига хос яхлитликни, тизимни 
ташкил этувчи алоҳида элементлардан иборат умумий ўқув 
ахборотини ташкил этади. Физиологик имкониятарига кўра инсон 
миясидаги ҳужайралар тўқималарининг модулли тузилмаси 
ахборотларни квант (айрим бўлаклар, қисмлар) тарзида самарали 
қабул қилади. 
32

---

Модул таълими ўқитишда қуйидаги имкониятларни яратади: 
Ушбу турдаги таълимни ташкил этишда таълим дастурларини 
қайта кўриб чиқиш талаб этилади. Дастурлар ўқув ахборотларини 
ихчамлаштириш, ўзаро мос мавзуларни яхлитлаштириш, назарий 
билимларни ѐритувчи маълумотлар базасининг имкон қадар 
асосий, энг муҳим ва зарур маълумотлардан таркиб топишига 
эришиш имкониятини яратиб бера олиши зарур. Модул таълими 
учун мўлжалланган дастурлар қуйидаги таркибий тузилмага эга: 
Модул таълимининг самарадорлиги қуйидаги омилларга 
боғлиқ: 
– таълим мазмунини оптималлаш; 
– ўқув материалларини муайян тартиба тизимлаштириш; 
– ўқув материаллари ва топшириқларининг таълим олувчилар 
имкониятига кўра мослаштириш; 
– таълимни индивидуаллаштириш; 
– таълим жараѐнини фаоллаштириш;
– таълим олувчиларнинг таълимий имкониятларини тўла рўѐбга 
чиқариш;
– таълим олувчиларда мустақил таълим олиш кўникма, малакаларини 
ривожлантириш;
– таълим олувчиларни назарий билимлардан амалиѐтга самарали, 
фаол фойдаланишга ўргатиш; 
– таълим олувчилар фаолиятини реал кузатиладиган ҳаракатлар 
асосида объектив баҳолаш 
– таълим самарадорлигини изчил назорат қилиш 
1. Турли шаклларда тақдим этилган ахборотлар банки. 
2. Таълим олувчилар учун услубий кўрсатмалар 
33

---

Модул таълимига хос хусусиятларидан бири – таълим 
жараѐнини жадаллаштириш ҳисобланади. Таълим жараѐнини 
жадаллаштириш: 1) модул таълими тамойилларига мувофиқ ўқув 
ахборотини “зичлаштириш”; 2) таълим давриа “зичлаштириш” 
йўли билан ўқув жадвалини мувофиқлаштириш. 
Ўқув жараѐнини ташкил этишда машғулотларни ҳафталик 
модулли режалаштириш ва талабалар билимини рейтинг тизими 
асосида баҳолаш самарали ҳисобланади. Унга кўра битта ўқув 
модули (2-3 та маъруза, тегишли равишда семинар, амалий ва 
лаборатория машғулотлари) бир ҳафтага режалаштирилиб, 
талабалар билимини тестлар, синов топшириқлари ѐрдамида 
баҳолаш билан тугалланиши зарур.
Модул таълими муайян тамойилларга асосланади. Улар (10-расм): 
 
10-расм. Модул таълимининг устувор тамойиллари 
- ўқув муассасасининг моддий-техник имконияти; 
- профессор-ўқитувчилар таркибининг малакавий даражаси; 
- талабаларнинг тайѐргарлик даражаси; 
- дидактик материалларнинг мавжудлиги;
- ўқув натижаларининг холис баҳоланиши; 
- таълим натижаларининг тизимли, изчил таҳлили; 
- таълим натижаларининг таҳлили асосида модулларни мақбуллашти-
рилиши