Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги самарқанд иқтисодиёт ва сервис институти «банк иши» кафедраси

11-топшириқ
АҚШтўловбалансибўйичақуйидагимаълумотлармавжуд, млрд.доллар.

Т.р	Кўрсаткичлар	20.... й	20.... й	20.... й	20... й
1.	Ялпиичкимаҳсулот	10469,6	10971,3	11734,3	12487,2
2.	Товарвахизматларекспорти	1005,9	1045,7	1173,8	1301,2
3.	Товарвахизматларимпорти	1430,3	1546,5	1797,8	2027,7
4.	Жамиташқисавдоайланмаси
5.	Тўловбаланситақчиллиги	- 472,4	- 527,5	- 665,3	- 791,5
6.	Ташқисавдобаланси
7.	ЯИМганисбатантўловбаланситақчиллиги, фоизда

Манба: БПКжурн.
Юқоридагимаълумотларасосидааниқланг:
А) ташқисавдоайланмасиҳажмини
Б) ташқисавдобалансини
В) тўловбаланситақчиллигифоизини
Г) хулосаёзинг
12-топшириқ.
Қуйидагиларнихалқаромолиявийташкилотларнингтегишлигуруҳларигаажратинг.

Т.р.	Ёзувлармазмуни	Халқаровалютажамғармаси				Жаҳон банки	Европатикла-нишватарақ-қиётбанки	Осиётарақ-қиётбанки
		Депар- тамент	Бошқарув кенгаши	Дирек- торат	Бошқарув қўмитаси
1	2	3	4	5	6	7	8	9
1.	ХВЖнингмажлисўтказувчиоргани
2.	Халқаротикланишватараққиётбанки
3.	Манилашаҳридақайсихалқаромолиявийташкилотжойлашган
4.	ФрансияПрези-дентинингташаббусибиланқайсибанкташкилетилган
5.	Халқаротараққиётассосиасияси
6.	ХВЖнингбошқаруворгани
7.	1994 йилдаТошкентдақайсибанкнингваколатхонасиочилган
8.	Республикамиздақайсибанккредитлариинвестисияларнингучданбирқисминиташкилетади.
9.	ХВЖнингминтақаларбўйичараҳбарликниамалгаоширувчиоргани.
10.	Сармоягаоидтортишувларнимувофиқлаштиришхалқаромаркази.
11.	2003 йилнингмайидаТошкентдақайсибанкнингбанкбошқарувчиларинингйилликйиғилишиўтказилди.
12.	Халқароривожланишуюшмаси.
13.	Амузангирригасиятизиминиқайтақуришгақайсибанккредитлариданфойданилган
14.	ХВЖнингижроетувчиоргани.
15.	Халқаромолиякорпорасияси
16.	ҚайсибанкбиландастлабкикредитлиниясиРеспубликамизПрезидентисафаривақтидаимзоланган
17.	Инвестисияларникафолатлашхалқароагентлиги
18.	БруттонВудсхалқаровалюта-молияконференсияқарориасосидақайсихалқаромолиявийташкилотлартузилган
19.	Махсусфондваоддийфондбўйичабериладиганкредитларқайсибанкгатегишли.
20.	Захирапозисиясичегарасидагиваюқоризахираулушигабериладиганкредитларқайсихалқаромолиявийташкилотгатегишли.
21.	Халқаролизингоперасияларибиланқайсихалқаромолиявийташкилотшуғулланади.
22.	ҚайсихалқаромолиявийташкилотларБМТнингмахсусмуассасасиҳисобланади.
23.	Қайсихалқаромолиявийташкилоттаркибигамамлакатлар- нингмолиявазирларикиради.

3.Глоссарий
1.Пул – бу махсус товар, умумий эквивалент бўлиб абстракт меҳнат харажатларини ўзида акс эттиради ва товар хўжалигидаги ижтимоий ишлаб чиқариш муносабатларини ифодалайди.
2.Пулни қиймати – пул бирлигини харид қилиш қобилияти, яъни унга қанча товар ва хизматлар харид этиш мумкинлиги.
3.Пулнинг истеъмол қиймати – пул ўз функсияларини бажариб иқтисодиёт мушкулини воситачи сифатида осон қилади.
4.Пулни вужудга келиш жараёни шакллари – оддий ва тасодифий, тўла ёки кенгайган, умумий эквивалент ва пул шакллари.
5.Пул тараққиётидаги босқич ва шакллар:
а) товар шаклида «қуйма» - асримиздан олдинги ВИИ - асргача
б) танга пуллар – «танга» асримиздан олдинги ВИИ-ХИХ асрлар
c) қоғоз пуллар – банкнот ХИХ-ХХ асрлар
д) электрон пуллар – «карточка» ХХ асрўрталарида
6.Пулни бозор иқтисодиёти шароитида ахамиятини ошиши:
а) Ҳар бир иқтисодий ахборот, товарлар ва хизматлар баҳоси, тўловлар, даромад ва харажатлар, молиявий талаб ва мажбуриятлар, иқтисодий алоқалар микро ва макро даражаларда фақат пулда ифодаланади.
б) пул ва унинг эквивалентларидан (аксия, облигасия ва бошқа қимматли қоғозлар) кенг фойдаланилади.
c) Илгари пулда ифодаланмаган воситалар ҳам (ер ва бошқалар ) пулда ўз аксини топади ва бошқалар.
7. Пул тизими деганда мазкур мамлакатда пул муомаласини қонуний ва мутаносиб равишда ташкил қилишда қўлланиладиган услублар мажмуаси тушунилади.
8. Пул тизимининг элементлари – пул бирлиги, баҳо масштаби, пулнинг турлари, эмиссия тизими, пул муомаласини тартибга солувчи давлат муассасаси.
9. Пул тизимининг тарихий турлари – метал пуллар тизими, кредит ва қоғоз пуллар тизими.
10. Ўзбекистон Республикаси пул тизимининг босқичлари – И босқич 1992 йилни 15-ноябридан сўм купонларни жорий этилиши ва ИИ босқич 1994 йилни 1-июлидан миллий валюта сўмни муомалага киритилиши.
11. Пул муомаласи қонуни – муомала учун зарур бўлган пул миқдорини белгилайдиган, товар – пул муносабатларини ўзида акс эттирадиган қонун.
12. Муомаладаги пул миқдорига таъсир этувчи омиллар:
а) Сотиладиган товар ва хизматлар миқдори
б) Товар ва хизматлар баҳо даражаси
c) кредитни ривожланиш даражаси
д) нақд пулсиз ҳисоб – китобларни ривожланиш даражаси
е) пулни айланиш тезлиги
13. Пул массаси – Пул массаси хўжалик айланишидаги нақд пуллик ҳисоб – китобларни, яъни аҳоли, корхона, ташкилот ва муассасаларга тегишли харид тўлов воситаларининг ялпи ҳажмини ўзида ифодалайди.
14. Пул агрегати – Пул массаси ҳажми ва таркиби кўрсаткичи ҳисобланиб М₀; М₁; М₂; М₃ ва бошқа кўрсаткичлар билан ифодаланади.
15. Ўзбекистон Республикаси Марказий банки томонидан пул муомаласини бошқаришда қўлланиладиган усуллар:
а) Мажбурий резерв ставкаси меъёрини белгилаш
б) Тижорат банкларини очиқ бозордаги иштироки
c) Кредитлар учун қайта молиялаш ставкаларини белгилаш.

16. 
    Кредитнинг моҳияти.
    

Кредит (лотинча - ишониш) деганда ўз эгалари қўлида вақтинча бўш турган айрим қиймат ёки пул маблағларининг бошқалар томонидан маълум муддатга ҳақ тўлаш шарти билан қарзга олиш ва қайтариб бериш юзасидан келиб чиқадиган муносабатлар тушунилади.
17. Кредитнинг зарурияти – ишлаб чиқаришни мавсумийлиги, маҳсулотни ишлаб чиқариш вақти билан уни сотиш вақтини кўпчилик маҳсулотлар бўйича мос келмаслиги, сотилган маҳсулот ва хизматлар учун пулни ўз вақтида келиб тушмаслиги, хўжаликларни ўз маблағларини йилни айрим даврларида етишмаслиги ва бошқа айрим ҳолатлар хўжаликларни кредитдан фойдаланишни тақозо этади.
18. Кредитнинг имконияти – шу билан боғлиқки, корхоналар маҳсулот сотишда, ходимлар билан меҳнат ҳақи бўйича ҳисоб-китобларда, жисмоний ва юридик шахслар ўз пулларини банкларда сақлаши ва бошқа ҳолатлар вақтинчалик бўш пул маблағларининг мавжудлигига олиб келади ва уни кредитга эҳтиёжи бўлган субектларга вақтинчалик муддатга бериш имконияти мавжуд.
19. Кредитнинг обекти – қарз берувчидан қарз олувчига бериладиган вақтинча бўш бўлган қиймат. Кредит маълум мақсадларга (ўғит,уруғлик ва бошқалар) берилади.
20. Кредитнинг субекти – кредит олувчи, тижорат банклари ва бошқалар.
21. Кредитнинг бозор иқтисодиёти шароитидаги аҳамияти:
- нақд пулдан фойдаланишни камайтириб, муомала харажатларини, пул эмиссиясини камайишини таъминлайди;
- юридик ва жисмоний шахсларнинг вақтинчалик бўш пул маблағларини кредит муассасаларида сақланиши улардан унумли фойдаланишни таъминлайди;
- банк муассасаларида йиғилган бўш пул маблағлари халқ хўжалиги тармоқлари, корхоналарнинг асосий ва айланма маблағларини тўлдиришнинг (қарзга олинган манба сифатида) муҳим манбаи ҳисобланади;
- кредит туфайли хўжаликлар ўртасидаги шартнома мажбуриятларининг ўз вақтида таъминланиши, маҳсулот ишлаб чиқариш ва сотиш жараёнининг узлуксизлиги таъминланади ва бошқалар.