Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги самарқанд давлат университети

(2.3.1) 
Бунда
: М
у
- меҳнат унумдорлиги, М
х
- ишлаб чиқарилган 
маҳсулот ҳажми, Т - барча маҳсулот ишлаб чиқарилишига 
сарфланган вақт, М
м
– маҳсулот ишлаб чиқаришда сарфланган 
меҳнат миқдори. 
Иш вақти сарфлари билан меҳнат натижаси ўртасида 
нисбатнинг ўзгариши меҳнат унумдорлиги ўзгаришини акс 
эттиради. Мазкур натижага иш вақтини тежаш ҳисобига эришилса 
меҳнат унумдорлиги ошган бўлади, ҳудди шу натижани қўлга 
киритиш учун кўпроқ иш вақти сарфланса, меҳнат унумдорлиги 

---

101 
пасайган бўлади. Бинобарин, меҳнат унумдорлиги ошишининг 
моҳияти иш вақти бирлиги мобайнида меҳнат натижадорлиги 
кўпайишидан ёки меҳнат натижаси бирлигига сарфланадиган иш 
вақти тежалишидан иборат. 
Меҳнат унумдорлиги ишлаб чиқариш корхоналарида 
ишчиларнинг мақсадли фаолияти натижаси бўлиб, маълум бир иш 
вақти бирлигида ишлаб чиқарилган маҳсулот миқдорини ҳисобга 
олган холдаги кўрсаткичдир. Меҳнат унумдорлиги маълум бир вақт 
бирлиги соат, ҳафта, ой ёки йил мобайнида ишчилар томонидан 
ишлаб чиқариладиган маҳсулот миқдорини ўзида акс эттиради. 
Меҳнат унумдорлиги тушунчаси негизида индивидуал меҳнат 
унумдорлиги ва ижтимоий меҳнат унумдорлиги каби кўрсаткичлар 
ифодаланади. 
Индивидуал меҳнат унумдорлиги
– бу бир ишчи ёки бутун 
бир жамоанинг жонли меҳнати натижасидир. Бошқача қилиб 
айтганда, вақт бирлиги ичида бир ишчи ёки жамоанинг ишлаб 
чиқарган моддий неъматлари миқдори, маҳсулот бирлигига 
сарфланган вақт миқдори билан ўлчанади. Вақт ёки ишлайдиганлар 
миқдори сарфлари жонли меҳнат сарфлари бўлади. Индивидуал 
меҳнат унумдорлиги қўйидаги формула ёрдамида аниқланади: 
м.с.
х
.
.
Ж
М

и
у
М