Ўзбекистон республикаси олий ва ўрта махсус таълим вазирлиги самарқанд давлат чет тиллар институти

III БОБ. РЕЗУЛЬТАТИВ МАЗМУНДАГИ ВОҚЕА-ҲОДИСАЛАР ТАРКИБЛАНИШИНИНГ ЛИСОНИЙ ВА КОГНИТИВ ХУСУСИЯТЛАРИ

3.1. Иккиламчи предикат билан ифодаланадиган результатив тузилмалар турлари хусусида

Америкалик тилшунос олима С. Ротштейн асосий предикат ва иккиламчи предикатни маъно жиҳатдан бир-бирига боғлиқ бўлган ҳодисалар сифатида қарайди. Муаллиф иккиламчи предикат воқеланишининг сабабларига аниқлик киритиш мақсадида қуйидаги саволларни қўяди ҳамда уларга жавоб беришга ҳаракат қилади:
1) Асосий предикатда ифодаланадиган воқеа-ҳодисаларни иккиламчи предикатда ажратган ҳолда маъно жиҳатдан таҳлил қилиш имкони мавжудми?
2) Нима учун иккиламчи предикатларда интранзитив ифодалар учрамайди? Мисол учун I sang the baby asleep шакли билан ифодаланадиган иккиламчи предикат унга синонимик тарзда пайт эргаш гапда I sang while the baby was asleep каби қўлланилиши қиёсан таҳлил қилинмайди?
3) Нима сабабдан иккиламчи предикатлар результатив ва депиктив маъноларни англатади?
Муаллиф ушбу саволларга иккиламчи предикат ва асосий предикат ифодалайдиган воқеа-ҳодиса вақти бир-бирига тенг келиши сабаб бўлиши мумкин деган, жавобни беради. Унинг фикрича иккала предикат маъно жиҳатдан бир-бирини тўлдиради (S.Rothstein; 2004, 68-69). Ғ.Мирсанов эса иккиламчи предикатлар асосий предикат англатадиган аспектуал семантикани аниқ ифодаловчи кўрсатгич вазифасини бажаришини таъкидлайди (Ғ.Мирсанов; 2018, 55). Шунингдек, муаллиф результативликни тугалланганлик фреймига тегишли бўлган слот (тугун) сифатида баҳолайди (Ғ.Мирсанов; 2019, 108-109), ваҳоланки, результативлик ва тугалланганлик алоҳида ҳодисалар саналади. Чунки результативлик ўзига хос тузилмаларни ташкил қилади. Шунинг учун ҳам результативликни алоҳида ҳодиса сифатида қиёсий ўрганиш ўзига хос самара бериши мумкин. Аммо муаллифнинг результативликни аспектуал семантика турига киритишини маъқуллаймиз. Результативликни алоҳида тузилма сифатида таҳлил қилишимизга яна бир сабаби инглиз тилида мажҳул нисбат to be кўмакчи феъли ва